1968-2015: Από την ηδονή της Αναρχίας στην πίκρα της Νέας Τάξης

1968-2015: Από την ηδονή της Αναρχίας στην πίκρα της Νέας Τάξης

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη

Μετά από 47 χρόνια από τον γαλλικό Μάη του ’68, εκπομπές, εκδηλώσεις, αναμνήσεις, συζητήσεις και πολλές νέες εκδόσεις συνεχίζουν να ασχολούνται με το νόημα της μεγάλης αυτής αντιαυταρχικής, αντιγραφειοκρατικής χειραφέτησης από το φάντασμα της παληάς ευρωπαϊκής «καλής κοινωνίας», όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Το μεγάλο αίνιγμα του γαλλικού Μάη είναι ότι κανείς ακόμα δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν ήταν μια επανάσταση, μια εξέγερση, αν άλλαξε ή όχι τον κόσμο ή αν υπήρξε απλώς ένα έξαλλο εφηβικό «πάρτυ» των μελλοντικών «γιάπηδων». Ή ακόμα αν έγινε πραξικοπηματικά η ανατροπή ενός ηγέτη, του Ντε Γκωλ, που είχε φύγει από το στρατιωτικό ΝΑΤΟ και ενοχλούσε με την φιλοαραβική πολιτική του.

Όλη αυτή η αντιφατικότητα γύρω από τον Μάη αποδεικνύει ότι το ’68 και νίκησε και ηττήθηκε. Γεννήθηκε σίγουρα από ρεαλιστικές κοινωνικές ανάγκες, έθεσε αμέσως επί τάπητος την ουτοπία και το ξεπέρασμα της «ανάγκης», πραγματοποίησε ρήξεις και ανατροπές πρωτόγνωρες με καυστικό χιούμορ και ποιητικό λόγο, αλλά, πάνω απ’ όλα, ίσως προσπάθησε να εγκαινιάσει την εποχή του «πλανητικού ανθρώπου» και άνοιξε τελικά τον δρόμο για την ισοπεδωτική και φασίζουσα «παγκοσμιοποίηση» που βιώνουμε. Την πορεία σε μια αφασική, "αταξική" με την έννοια μιας κοινωνικής πολτοποίησης, πλανητική αγορά χωρίς ιστορικό στίγμα και χωρίς πολιτικές αντιστάσεις, με ένα ετεροχρονισμένο «διαφωτιστικό» λόγο και έναν μεταμοντέρνο «φιλελευθερισμό» αλά sixties.

Αυτό το νέο «ελευθεριακό» πνεύμα, κληρονομιά του Μάη, ενσαρκώνεται σήμερα από «άνετους» καπιταλιστές, όπως ο Μπιλ Γκαίητς και άλλοι, σύμφωνα με τον Σλοβένο φιλόσοφο Σλάβοϊ Ζίζεκ: «το νέο πνεύμα του καπιταλισμού, με τρόπο θριαμβευτικό, θα επαναλάβει την εξισωτική και αντι-ιεραρχική ρητορική του ’68, εμφανιζόμενο ως μια πετυχημένη ελευθεριακή εξέγερση ενάντια στις καταπιεστικές κοινωνικές οργανώσεις του καπιταλισμού των μεγάλων εταιρειών, αλλά κι ενάντια στον υπαρκτό σοσιαλισμό». (εφημερίδα La Repubblica, 17/04/08).

Είναι αξιοσημείωτο το πώς αυτό που θεωρήθηκε αρχικά ως νέα πολιτική εποχή ξεφούσκωσε και οι επαναστάτες του ’68 έχασαν το μονοπάτι για τον στόχο της ανατροπής του συστήματος. Οι ηγέτες των φοιτητικών κινημάτων του ’60-’70 ενσωματώθηκαν στα γνωστά δικομματικά σχήματα εξουσίας και σχεδιάζουν την Ε.Ε. στα πλαίσια της Νέας Τάξης. Με πρόσχημα έναν «προοδευτικό-πολυπολιτισμικό λόγο» υπηρετούν την μετάλλαξη της παληάς στην νέα εξουσία και την παγκοσμιοποίηση της επιχειρηματικότητας.

Η διαρκής επανάσταση, που υμνούσε ο αφελής αριστερισμός των εγωκεντρικών νέων του ’68, έγινε ο «διαρκής εκδημοκρατισμός» των νεοσυντηρητικών - πρώην τροτσκιστών - συμβούλων του Μπους στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πολλή από την επαναστατική λογοδιάρροια και την αντικουλτούρα της εποχής εκείνης χρησιμοποιήθηκε ύστερα από το marketing, την διαφήμιση και την ορολογία της παγκοσμιοποίησης για να επιβληθεί η Νέα Τάξη.

Ο ριζοσπαστισμός της εποχής, που συνοψίστηκε στο σύνθημα «Απαγορεύεται το Απαγορεύεται», μπορεί να πει κανείς ότι ήταν το εκτροφείο των αλαζονικών Γιάπηδων και του απεριόριστου καταναλωτισμού.

Ο βασικός λόγος ήταν ότι η επανάσταση των Sixties ήταν σε μεγάλο βαθμό ατομιστική.

Έτσι, από το όραμα της κοινωνικής αυτοδιαχείρισης ξεκίνησε μια πορεία προς την κοινωνία των «αυτο-διαχειριζόμενων ιδιωτών». Το σύνθημα «Power to the People» (Όλη η Δύναμη στον Λαό) υιοθετήθηκε από την διαφήμιση για να γίνει το μοντέλο του λαϊκισμού, της ιδιωτικοποίησης κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής στο όνομα της «ελεύθερης αγοράς».

Στο τέλος του 20^ου αιώνα, τα συνθήματα της «νέας» αριστεράς του ’60 έμελλε να ξαναενεργοποιήσουν τον καπιταλισμό, στον οποίο κυρίαρχο ρόλο έχουν μερικές εκατοντάδες πολυεθνικές, που ελέγχουν την παραγωγή, την διακίνηση των αγαθών και την ροή της πληροφορίας, μαζί με διάφορα διεθνή λόμπυ και υπερεθνικούς θεσμούς σκοτεινών προθέσεων.

Ο Γάλλος αριστερός εικονοκλάστης, Ρεζί Ντεμπρέ, είπε δέκα χρόνια μετά τον Μάη ότι «οι εξεγερμένοι του ’68 εξαπατήθηκαν ως προς τον προορισμό τους όπως ο Χριστόφορος Κολόμβος μπέρδεψε την Αμερική με τις Ινδίες. Σαλπάροντας για την Κίνα του Μάο, προσγειώθηκαν στις ακτές της Καλιφόρνια όπου οι πολλές φανταχτερές ψευδαισθήσεις του New Ageθεοποιούσαν την ανάπτυξη του Εγώ παραβλέποντας τα δεσμά του καπιταλισμού και την ανάγκη για συλλογική δράση».

Όπως επανέλαβε σε μια  συνέντευξή του στο L’ Express στα 40χρονα του Μάη (01/ΜΑΙ/2008) ο Ντεμπρέ, ο Μάης συμβολίζει «μια διατεταγμένη ένταξη με την μορφή της ανατροπής». Δεν ήταν σε καμμία περίπτωση επανάσταση, με την έννοια της ανατροπής μιας καθεστηκυίας τάξης.

«Χρειαζόταν απλά μια μικρή σύγκρουση για να συμφιλιωθεί η (τότε) σύγχρονη Γαλλία με τον εαυτό της... Η αστική τάξη ήταν καθυστερημένη ως προς την οικονομική της ανάπτυξη. Από πολλές πλευρές, οι κατευθυντήριες γραμμές ανάπτυξης του Ντε Γκωλ ήταν ακόμα εκείνες του στρατηγού Πεταίν. Ήταν τα επακόλουθα ενός αγροτικού κόσμου που ο Ντε Γκωλ είχε ενταφιάσει φυσικά, αλλά όχι ακόμα ψυχολογικά. Το 1968, η ανάπτυξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και κατανομής δεν είχε πλέον ανάγκη μια κοινωνία που διέπετο από τις αρχές «Εργασία-Οικογένεια-Πατρίδα».

Γιατί να σέβεσαι την εργασία, όταν η βασική πηγή υπεραξίας δεν έγκειται πλέον στην ποσότητα της παρεχόμενης εργασίας αλλά στην τεχνολογική της ποιότητα; Και όταν οι διασκεδάσεις είναι το νέο προϊόν που δημιουργεί θέσεις εργασίας και υπερκέρδη;

Σε τι οφελεί η πατριαρχική οικογένεια από την στιγμή που το βασικό εμπόδιο της αλματώδους βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν η παληά αστική φαμίλια; Ο εθνικός καπιταλισμός ήταν ήδη βάρος δυσβάστακτο για τον χρηματιστηριακό καπιταλισμό.

Όσο για την πατρίδα, από την στιγμή που η Κοινή Αγορά απαιτούσε την κατάργηση των συνόρων, που οι πολυεθνικές έγιναν η κινητήρια δύναμη για την παγκόσμια ανάπτυξη, που οι μεγάλοι γαλλικοί όμιλοι είχαν ανάγκη τους αμερικανικούς και γερμανικούς οικονομικούς κολοσσούς, δεν υπήρχε πλέον λόγος διατήρησής της. Είχε γίνει φολκλόρ».

Αφού η νεολαία του ’68 γεύθηκε την ηδονή της αναρχίας, λέει ο Ντεμπρέ, ύστερα εντάχθηκε σ’ όλα τα πόστα της πολιτιστικής, οικονομικής, κοινωνικής δύναμης αποδεχόμενη την πίκρα της νέας καπιταλιστικής τάξης.

Τα πανίσχυρα μίντια μετέτρεψαν τον επαναστάτη σε γραφικό και γελοίο διαδηλωτή, στον καρναβαλιστή των σημερινών «εναλλακτικών» κινημάτων.Η σοβαρότερη ζημιά έγινε στην τάξη των διανοουμένων, τονίζει ο Ντεμπρέ. Σε κάθε ανάλυσή τους φαίνεται έντονα η απουσία της πραγματικότητας και η αποθέωση της νεοταξικής κουλτούρας.

«Έχουμε περάσει από το δίκαιο του εδάφους (πατρίδας) στο δίκαιο του ατόμου. Δημιουργείται στην Γαλλία μια αποσύνδεση (εκτροπή) από τους μεγάλους συλλογικούς μύθους. Ο καθένας «παίζει» μόνος του, προβάλλει τα πάντα στο εγώ του, παύει να επενδύει στους μεγάλους μύθους της συνταύτισης –είτε πρόκειται για την πατρίδα, το κόμμα, το συνδικάτο, το έθνος, την τάξη κ.λπ.- το άτομο δεν έχει πλέον υποχρέωση απέναντι σε τίποτα, δεν δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Συνοψίζοντας, πρόκειται για μια απίστευτη ελάφρυνση του βάρους της Ιστορίας την ώρα που ο κόσμος ζει μέσα σε μεγαλύτερη καταπίεση. Ο Μάης του ’68 σηματοδοτεί την δημοκρατία του ναρκισσισμού. Αυτή η αποθέωση του «όλα για το εγώ» θα έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις».

Το πόσο ξεκομμένο ήταν αυτό το «πάρτυ» από τα προβλήματα της εργατικής τάξης φάνηκε στο γεγονός ότι, όταν προσπάθησαν Έλληνες εξόριστοι αντιστασιακοί να μοιράσουν φυλλάδια στα εργοστάσια, δεν τους άφηναν, λέγοντας «φευγάτε, βουτυρόπαιδα»… Και μόνον όταν τους εξήγησαν ότι πρόκειται για πραγματική αντίσταση σε φασιστική χούντα, τότε τους άνοιξαν τις πόρτες.

«Γιατί ακόμη κι αν δεχθούμε ότι ο Μάης του ’68 υπήρξε μια στιγμή κοινωνικού πολέμου», όπως εύστοχα παρατηρεί και ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος, «δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι όσοι πολέμησαν στα χαρακώματά του πολέμησαν εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν θύματα. Αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να διεκδικήσουν αργότερα την δικαίωσή τους, ως παλαιοί πολεμιστές, αποδεχόμενοι κυνικά το γεγονός ότι το θέαμα του πολέμου, αν είναι καλά σκηνοθετημένο, ισοδυναμεί με τον πραγματικό πόλεμο. Δεν ξέρω αν ο Μάης του ’68 είναι η φάρσα της τραγωδίας που υπήρξε η Κομμούνα. Το μόνο βέβαιο είναι πως τις ημέρες εκείνες η Ευρώπη, και ολόκληρη η Δύση, κατάφερε να αποκόψει την ιδέα της επανάστασης από την πραγματικότητα και να της δώσει μια θέση στην φαντασία ακυρώνοντάς την οριστικά και δια παντός». (ΤΑ ΝΕΑ, 10/ΜΑΙ/2008).

Μετά τον Μάη του ’68, στην πορεία προς την παγκοσμιοποίηση, το στρατήγημα της Νέας Τάξης είναι η δημιουργία μιας αφασικής, πλανητικής αγοράς, χωρίς ιστορικό στίγμα και χωρίς πολιτικές αντιστάσεις. Πολλά από τα συνθήματα του πολιτικού και πολιτιστικού ριζοσπαστισμού του ’68, που εδέσποσαν στον παρισινό Μάη και στο new age της Καλιφόρνιας, τα χρησιμοποιούν, αντιστρέφοντας την σημασία τους, σήμερα οι Επικυρίαρχοι (ανοιχτά σύνορα, διαφορετικότητα, δικαιώματα κ.λπ.). Έτσι ο Μάης, παρ’ όλο που σ’ αυτόν οφείλουμε το ξεπέρασμα πολλών αρτηριοσκληρωτικών δομών, θα μείνει στην ιστορία μάλλον σαν μια επί σκηνής αναπαράσταση της επανάστασης που έβαλε την «ταφόπλακα» στην πραγματική επανάσταση για πέντε περίπου δεκαετίες.

Είναι αξιοσημείωτο το πόσο ενσωματώθηκαν οι ηγέτες των φοιτητικών κινημάτων της εποχής εκείνης στα γνωστά δικομματικά σχήματα της ευρωατλαντικής εξουσίας (Κον Μπεντίτ, Γιόσκα Φίσερ κ.ά).

Κι αν ο Μάης «ακύρωσε» την επανάσταση, η μετέπειτα παγκοσμιοποίηση ακύρωσε τις ελπίδες για μια πραγματική οικουμενικότητα. Αυτό επισημαίνει ο Αμερικανός καθηγητής ιδεών στο City University της Νέας Υόρκης Ρίτσαρντ Γουόλιν (Καθημερινή, 18/05/08, συνέντευξη στον Βασίλη Μουρδουκούτα), λέγοντας για την εποχή μας: «Επιδείξαμε αναμφίβολα εξαιρετικό σθένος στην ανάπτυξη και εμπέδωση της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αλλά όσον αφορά την ανάπτυξη και εξέλιξη της παγκόσμιας δημοκρατίας εμφανιστήκαμε μάλλον αδύναμοι, ίσως δειλοί. (...)

Η ευκαιρία όμως υπήρξε, μας χαρίστηκε. Η απροσδόκητη, για τους περισσότερους από εμάς, πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, γέννησε προσδοκίες. Θεωρήσαμε ότι είχε έρθει η ώρα για ένα άλμα προς την οικουμενικότητα. Οι ελπίδες μας ωστόσο αποδείχτηκαν φρούδες. Ενώ, ταυτόχρονα, προκύπτουν και νέα προβλήματα, ακόμη και στον τρόπο λειτουργίας της ίδιας της δημοκρατίας.

Όταν μεγάλοι υπερεθνικοί οργανισμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προσδιορίζουν τις εναλλακτικές επιλογές, ορίζοντας κατ’ ουσίαν το τι πρέπει να κάνει το κάθε κράτος, η ισχύς της δημοκρατίας μοιραία εξασθενεί. Οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν τη μοίρα τους.

Η δράση αυτών των οικονομικών οργανισμών μπορεί να καταστεί ακόμη κι οδυνηρή. Αυτό αποδεικνύουν περιπτώσεις, όπως εκείνη της Βενεζουέλας, όπου όλη η μεσαία τάξη οδηγήθηκε στη διάλυση και στη φτώχεια».

Ευελπιστώντας πως θα υπάρξει τρόπος να σταματήσει η στρεβλωτική επίδραση του ατομικισμού, περιμένουμε ότι στο άμεσο μέλλον η επανάσταση που δεν έγινε τον Μάη του ’68 θα πάρει την ρεβάνς από την ιστορία. Και θα μεταβάλλει τους σημερινούς υπηκόους της Νέας Τάξης σε πολίτες ικανούς να πάρουν τα ηνία του «παγκόσμιου χωριού» στα χέρια τους με επίγνωση των εθνικών παραδόσεων, των ιδιαίτερων πολιτισμικών αξιών και με σεβασμό στην ιστορία των λαών.