Δουλική Μετανεωτερικότητα και η φιλοσοφία της «ιδιαιτερότητας»

Δουλική Μετανεωτερικότητα και η φιλοσοφία της «ιδιαιτερότητας»

του Γιάννη Παπαμιχαήλ*

Η «ιδιαιτερότητα», σε μια εποχή που καλλιεργεί την εξατομίκευση και βαυκαλίζεται με τα «ατομικά δικαιώματα» (αλλά όχι, καθόλου με τα συλλογικά παρά μόνο αν η «συλλογικότητα» είναι μειονοτική και περιθωριακή, δηλαδή σαν προέκταση και πολλαπλασιασμός του ατόμου και των «ιδιαιτεροτήτων του), δεν είναι παρά το άλλο όνομα της «διαφορετικότητας», που αποτελεί την υπ’ αριθμόν μία αξία της εισαγόμενης, νεοφιλελεύθερης πολιτικής ηθικής. 

«Όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί»: Όπως πάντα «ίσοι μεταξύ τους και διαφορετικοί» ήταν όλοι οι δούλοι. Εκείνοι που προσπαθούν να δραπετεύσουν από τη συνθήκη της ζωής τους, κάνοντας συνήθως επίδειξη δουλικότητας στους αφέντες τους. Εκείνοι που κάποτε εξεγείρονται, αλλά δεν κάνουν επανάσταση και δεν αλλάζουν τη συλλογική τους μοίρα σχεδόν ποτέ. 

Με μία εξαίρεση: Τους Μεσσήνιους είλωτες της Σπάρτης. Που ακριβώς δεν ήταν «διαφορετικοί», αλλά «όμοιοι» πολιτισμικά μεταξύ τους, με κοινή «εθνική συνείδηση», θα λέγαμε σήμερα. 

Καλλιεργώντας, όμως, τη «διαφορετικότητα» και την «ιδιαιτερότητα» (μαζί με την καινοτομία, την πρωτοτυπία και τις άλλες ιδιότητες του καπιταλιστικού εμπορεύματος), είναι απολύτως φυσικό τα ατομικά δικαιώματα (στη διαφοροποίηση και στη διάκριση), να συναντήσουν κάπου το «διαφορετικό γούστο», την ιδιαίτερη σεξουαλική επιλογή, ακόμα και το «βίτσιο». 

Έτσι, ακριβώς, η ατομική εξαίρεση αναδεικνύεται ως αξιακός κανόνας. Ομογενοποιείται, λοιπόν, στο πεδίο της ιδεολογίας, η «κοινωνία των διαφορετικών», υπό το πρίσμα ενός μωσαϊκού «ειδικών περιπτώσεων», που ζουν, συναντώνται, «επικοινωνούν» μεταξύ τους στο αέναο παρόν της «μεταμοντέρνας», όπως ονομάζεται, συνθήκης της ζωής τους. 

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η «διαφορετικότητα» είναι μία αξία που πρέπει να εγχαραχτεί στις συνειδήσεις των πολιτών. 

Η χρήση του Θεάτρου της Επιδαύρου από τους «εκσυγχρονιστές» αποσκοπεί σε αυτήν την εγχάραξη, σε αυτήν τη «διδασκαλία». 

Όπως ακριβώς έκαναν οι αρχαίες τραγωδίες, όταν απευθυνόντουσαν στις συνειδήσεις των τότε πραγματικών πολιτών-οπλιτών. 

Μόνο που το περιεχόμενο της σημερινής «διδασκαλίας», παρά τον γελοίο χαρακτήρα του, εγχαράσσει σοβαρά και συστηματικά τη συνείδηση του δουλικού υπηκόου – του υπηκόου που είναι γεμάτος «ιδιαιτερότητες»…

*Ομότιμου καθηγητή Κοινωνικής Ψυχολογίας του Παντείου
Από το βιβλίο Τέλος Εποχής, Εκδ. Πεδίο, Αθήνα 2010