Αταίριαστοι φίλοι και λάθος εχθροί

Αταίριαστοι φίλοι και λάθος εχθροί

Πούτιν: "Αν ο Κέρυ πιστεύει ότι μπορεί να με δωροδοκήσει για να δεχθώ την ιδεολογία της Νέας Τάξης Πραγμάτων, κάνει μεγάλο λάθος!". Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ ήθελαν να φύγει ο Άσσαντ από την αρχή του εμφυλίου πολέμου στην Συρία (Jerusalem Post, 17/09/2013). Ο Πούτιν δεν τους άφησε να κάνουν ό,τι στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και την ΛΙβύη και, όπως φαίνεται και από την τελευταία συνάντηση με τον Κέρυ, δεν είχαν δώσει πολλή σημασία στα λεγόμενά του... Cheers!

”Οι ιστορικοί τον μέλλοντος θα διαπιστώσουν ότι ανάμεσα στο Νοέμβριο τον 2001 και το Φεβρουάριο του 2002, η δημοκρατία (έτσι όπως την οραματίστηκαν οι συντάκτες της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας και του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών) απεβίωσε. Καθώς η δημοκρατία εξέπνεε, το φασιστικό και θεοκρατικό αμερικανικό κράτος γεννιόταν”. Τζον Στάντον & Γουΐνι Μάντσεν, The Emergence of the Fascist American Theocratic State, 2002

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*

Πριν από ένα μήνα η εκπρόσωπος Τύπου του ρωσσικού υπουργείου Εξωτερικών, σε μια συνέντευξη της είπε, μεταξύ άλλων, κατά λέξη:

«Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν αφορά σε μια περιοχή ούτε σε μια ήπειρο, είναι μια παγκόσμια αναταραχή, μια ανακατανομή των δυνάμεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Τουλάχιστον, έτσι δείχνουν όλα και, δυστυχώς, η ένταση είναι σίγουρο ότι θα αυξηθεί»...

Μετά τις ανατροπές των τελευταίων δεκαετιών είναι καιρός να ξαναδούμε την ιστορία περισσότερο ολιστικά για να καταλάβουμε το πολύπλοκο και αδιέξοδο παρόν μας και να προσδιορίσουμε το σκοτεινό και αβέβαιο, αν υπάρχει...μέλλον μας.

Το πρώτο που θα δούμε είναι ότι η αλαζονεία εξηγεί πώς απέτυχαν τα δυτικά μυαλά να προβλέψουν ότι η Παγκοσμιοποίηση αντί για τον θρίαμβο της Δύσης... θα έφερνε το τέλος της δυτικής κυριαρχίας στην ανθρωπότητα. Και μαζί της ήρθε και το τέλος της νεωτερικής δυτικής θεώρησης της ιστορίας ως «ευθύγραμμης και προοδευτικής» προς ένα απώτερο ιδανικό μέλλον.

Η «πονηρία της ιστορίας» έχει παίξει ένα σκληρό παιχνίδι σε όσους εμπνεύστηκαν και υποστήριξαν την παγκοσμιοποίηση: Η αγορά ενέργειας παραμένει εξαιρετικά ασταθής. Οι περιφερειακές απειλές θέτουν σε κίνδυνο την παγκόσμια σταθερότητα περισσότερο από ποτέ. Νέα ζητήματα έρχονται στο προσκήνιο όπως οι ακραίες ανισότητες και η φτώχεια, η άνευ προηγουμένου μετανάστευση, νέες μορφές τρομοκρατίας και τοπικές συγκρούσεις, ακόμα και μέσα στην Ευρώπη μετά από 7 δεκαετίες (Ουκρανία, Βαλκάνια).

Όπως εξελίσσεται η διεθνής κατάσταση, έχει καταφανεί ότι η δυτική πρακτική της μονομερούς οικονομικής πίεσης με την μορφή κυρώσεων έχει αποτύχει. Οι κυρώσεις δεν πλήττουν μόνο εκείνους(πχ. Ιράν) στους οποίους εφαρμόζονται, αλλά και εκείνους που τις χρησιμοποιούν ως εργαλείο πίεσης. Είναι ένας δρόμος που δεν βγάζει πουθενά. Επίσης, η κρίση του παγκόσμιου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης δημιουργεί ανεξέλεγκτες συνθήκες για μια σειρά συγκρούσεις.

Το ζήτημα της Μέσης Ανατολής κυριαρχεί στην διεθνή ατζέντα. Η κατάσταση στην Συρία έχει φθάσει σε οριακό σημείο και φαίνεται ότι ίσως γίνει αναπόφευκτη μια δραματική κλιμάκωση του πολέμου. Υπάρχει, βέβαια, η αισιόδοξη νότα της Συμφωνίας του Μονάχου στις 11/2, αλλά η ιστορία διδάσκει ότι οι συμφωνίες ειρήνης πολλές φορές εμπεριέχουν τους σπόρους της επόμενης σύγκρουσης. Ακόμα κι αν εφαρμοσθούν, οι συμμετέχουσες πλευρές αναζητούν να έχουν το «πάνω χέρι», επιδιώκοντας να στριμώξουν τις άλλες στην γωνία και να αποκτήσουν σημαντικά οφέλη. Αυτή ήταν η φύση των συνομιλιών μεταξύ της Ρωσσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών που έγιναν στο Μόναχο.

Η συριακή σύγκρουση έχει μεταβληθεί σε παράγοντα μετασχηματισμού της γεωπολιτικής της Μέσης Ανατολής. Μετά από μια γενιά από το 1990, πριν από 25 χρόνια, οι διασυνοριακές απειλές και προκλήσεις, οι οποίες για ένα διάστημα θεωρείτο ότι είχαν ξεπεραστεί, έχουν επιστρέψει ενισχυμένες. «Ολισθαίνουμε γρήγορα προς μια περίοδο νέου ψυχρού πολέμου», όπως είπε, μιλώντας ωμά, ο Ρώσσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ στην πρόσφατη Διάσκεψη του Μονάχου (Munich Security Conference). «Μερικές φορές μπερδεύομαι: είμαστε στο 2016 ή στο 1962;», συμπλήρωσε.

Οποιοσδήποτε βασίζεται στα δυτικά «ενσωματωμένα» μέσα ενημέρωσης δεν έχει σαφή ιδέα για το τι συμβαίνει πραγματικά στην Μέση Ανατολή. Για παράδειγμα, εν μέσω τουρκικών προετοιμασιών για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης και τα think-tanks προτιμούν να διαχέουν πολιτικές εικασίες και τοπικές φήμες αντί για γεγονότα και αναλύσεις.

H συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ περιπλέκει τα σχέδια της εισβολής. Εκτός κι αν η ίδια η Τουρκία δεχθεί επίθεση, η συμμαχία του ΝΑΤΟ δεν είναι υποχρεωμένη να υπερασπιστεί την χώρα-μέλος. Η Τουρκία θα πρέπει να κατασκευάσει μια πρόκληση που να την εμφανίζει ως στόχο επίθεσης είτε από τις κουρδικές δυνάμεις πέραν των συνόρων της ή από συριακές ή ρωσσικές δυνάμεις που μάχονται κατά των τρομοκρατών συμμάχων της στην Συρία. Μια τέτοια προβοκάτσια δεν είναι αδύνατη. Όταν ένα τουρκικό F-16 κατέρριψε το ρωσσικό Su-24, οι ισχυρισμοί ότι το βομβαρδιστικό παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο για μερικά λεπτά της ώρας και αγνόησε τις προειδοποιήσεις στον ασύρματο από τουρκικά αεροσκάφη αποδείχθηκε ότι ήταν κατάφωρα ψευδείς.

Ένα χρόνο νωρίτερα, το 2014, διέρρευσε ανώνυμα στο YouTube μια ηχητική καταγραφή όπου Τούρκοι αξιωματούχοι, μεταξύ των οποίων και ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας (MIT), ο Αναπληρωτής Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, ο υπουργός Εξωτερικών και ο υφυπουργός του, συζητούσαν για την οργάνωση επίθεσης στον Τάφο του Σουλεϊμάν Σαχ στην Συρία, που θα την χρησιμοποιούσαν ως πρόσχημα για να παρέμβει η Τουρκία στη Συρία. Ο ιερός αυτός τόπος για τους Οθωμανούς όπου είναι θαμμένα τα οστά του παππού τού Οσμάν (1258-1326), ιδρυτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βρίσκεται σε συριακό έδαφος αλλά, με βάση την Συνθήκη της Λωζάννης (1923), παραμένει στην κυριαρχία της σημερινής Τουρκίας, 27 μόλις χλμ από τα σύνορα των δύο χωρών.

Η Τουρκία μπορεί να διορίζει φρουρούς για το μνημείο και να υψώνει την τουρκική σημαία εκεί. Το BBC μετέδωσε ότι αφού έδιωξαν το ISIS από το Κομπάνι, τον Ιανουάριο του 2015, το κουρδικό YPG πήρε τον έλεγχο αρκετών χωριών που περιβάλλουν τον Τάφο. Την νύχτα της 21^ης προς 22^α Φεβρουαρίου 2015, ένα κονβόϊ από 572 Τούρκους στρατιώτες με 39 τανκς και 57 τεθωρακισμένα οχήματα μπήκε στην περιοχή αυτή της Συρίας για να απομακρύνει την τουρκική στρατιωτική φρουρά που φυλούσε τον Τάφο. Η συριακή κυβέρνηση δήλωσε ότι η επιδρομή ήταν μια «κατάφωρα εχθρική πράξη».

Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ερντογάν αντέδρασε αμέσως με απαγόρευση αυτού του YouTube στην Τουρκία, ενισχύοντας έτσι την γνησιότητα της ηχογράφησης. Τώρα που η συριακή κυβέρνηση έχει το πάνω χέρι στρατιωτικά, κερδίζοντας ξανά έδαφος και καταστρέφοντας, περικυκλώνοντας ή απωθώντας διάφορες υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις τρομοκρατών, η Τουρκία ίσως ετοιμάζεται να κατασκευάσει μια νέα ανάλογη δικαιολογίαγια να εισβάλει.

Υπάρχουν μια σειρά από άγνωστες μεταβλητές που δημιουργούν τεράστιες αβεβαιότητες στην τουρκική στρατηγική κατά τον σχεδιασμό μιας τέτοιας επιχείρησης.

Η Δαμασκός και ο βασικός περιφερειακός σύμμαχός της, το Ιράν, προειδοποίησαν ότι μια τέτοια ξένη δύναμη θα αντιμετωπίσει ισχυρή αντίσταση.

Ο Ρώσσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ προειδοποιεί ΗΠΑ και Σαουδάραβες να μην ξεκινήσουν «διαρκή πόλεμο» με χερσαία επέμβαση γιατί η αποστολή ξένων στρατευμάτων στη Συρία μπορεί να προκαλέσει «ένα ακόμα πόλεμο στον πλανήτη Γη».

Για τις δυσοίωνες συνέπειες μιας τέτοιας κλιμάκωσης, ο Μεντβέντεφ δήλωσε στην γερμανική εφημερίδα Handelsblatt: «Οι Αμερικανοί και Άραβες πρέπει να το σκεφθούν πολύ καλά -θέλουν έναν διαρκή πόλεμο; Όλες οι πλευρές πρέπει να αναγκαστούν να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αντί να πυροδοτήσουν ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο».

Η επιλογή των λέξεων από τον Μεντβέντεφ δεν ήταν απλή υπερβολή.

Το ερώτημα παραμένει: πιστεύει το καθεστώς Ερντογάν ότι τα δυνητικά οφέλη από την δημιουργία ενός ντε φάκτο ασφαλούς καταφυγίου για τους συμμάχους του στην Συρία είναι σημαντικότερα από το ενδεχόμενο μιας άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης με τη Ρωσσία;

Το ΝΑΤΟ και η Ευρώπη στο σύνολό της έχουν υπονομευθεί και μένει να δούμε πόσο καιρό ακόμη θα ανέχονται την κατάσταση. Είναι το ΝΑΤΟ έτοιμο να συρθεί σε έναν πόλεμο με τη Ρωσσία, ως αποτέλεσμα της επιθετικής και άφρονης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας;

Οι ΗΠΑ, η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία είναι ψεύτικοι σύμμαχοι. Έχουν μεν κοινούς στόχους στη Συρία, καθώς και οι τρεις θέλουν να ανατραπεί η κυβέρνηση του Μπασάρ Άσσαντ από τις δυνάμεις των ανταρτών. Σε άλλα θέματα, όμως, οι προτεραιότητές τους διαφέρουν. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία, οι οποίες σημείωσαν σημαντικές στρατιωτικές νίκες κατά του ISIS, αλλά η Τουρκία τους θεωρεί τρομοκράτες και τους βομβαρδίζει από αέρος.

Ο αρχιστράτηγος των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ, ο Ρώσσος στρατάρχης Γκεόργκι Ζούκωφ και ο Ιωσήφ Στάλιν παρακολουθούν την επινίκεια παρέλαση του Κόκκινου Στρατού στην Κόκκινη Πλατεία το 1945.

Είναι γεγονός ότι η παρουσία της Ρωσσίας στην Συρία «έχει τινάξει στον αέρα» ουσιαστικά καθετί που η Δύση, εδώ και καιρό, προσπαθεί να επιτύχει στην Μέση Ανατολή και παραπέρα, όπως ομολόγησε ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Philip Hammond σε μια συνέντευξή του στο Reuters (02/2/2016, Αμμάν, Ιορδανίας) (www.reuters.com). «Οι Ρώσσοι λένε "ας συνομιλήσουμε" και μετά συνομιλούν και συνομιλούν», είπε ο Hammond. «Το πρόβλημα με τους Ρώσσους είναι ότι, ενώ συνομιλούν, βομβαρδίζουν και υποστηρίζουν τον Άσσαντ».

Όπως εξήγησε, είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς τι σχεδιάζει το Κρεμλίνο, επειδή ο Πούτιν είναι ανεξιχνίαστος. Δεν γνωρίζει κανείς τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του. «Αυτό που έμαθα, παρακολουθώντας τον Πούτιν αρχικά ως υπουργός Άμυνας και τώρα ως υπουργός Εξωτερικών, είναι ότι όσο και να τον παρατηρείς δεν μπορείς να διακρίνεις τίποτα –είναι εντελώς ανεξιχνίαστος», είπε ο Hammond.

Φαίνεται ότι κάτι δεν τα αντιλαμβάνεται, ή δεν θέλει να το παραδεχθεί, ο Βρετανός ΥΠΕΞ: η απειλή ενός Παγκοσμίου Πολέμου τίθεται όχι μόνο από το ότι ίπτανται πολεμικά αεροπλάνα των ΗΠΑ και της Ρωσσίας στον ουρανό πάνω από τη Συρία, αλλά και από ολόκληρη την λογική του συριακού πολέμου για αλλαγή του καθεστώτος και των ευρύτερων στρατηγικών στόχων που εξυπηρετεί. Αυτή εντάσσεται στην κλιμάκωση από το ΝΑΤΟ της στρατιωτικής περικύκλωσης της Ρωσσίας και της ολοένα και πιο προκλητικής αντι-κινεζικής πολιτικής που ακολουθεί το Πεντάγωνο στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Είναι φανερό και από την ιστορική αλλά και από την πρόσφατη εμπειρία ότι τα ιδεολογικά στερεότυπα, τα διπλά μέτρα και σταθμά και οι μονομερείς πράξεις δεν διευκολύνουν αλλά μόνο δημιουργούν εντάσεις στις διεθνείς σχέσεις, μειώνοντας τις δυνατότητες της διεθνούς κοινότητας να υιοθετήσει ουσιαστικές πολιτικές αποφάσεις. Άλλωστε για όλα αυτά είχε προειδοποιήσει την Ευρω-Ατλαντική συμμαχία ο Βλαδίμηρος Πούτιν από το 2007. Η κατάσταση είναι τώρα χειρότερη τόσο από το πρόσφατο όσο και το απώτερο παρελθόν. Το αρχικό όραμα για μια Μεγαλύτερη Ευρώπη (από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια) δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσσίας και Ευρώπης δοκιμάζονται. Η οικονομική ανάπτυξη ήταν πολύ εύθραυστη. Αυξήθηκε η κλίμακα των συγκρούσεων στην Μέση Ανατολή και την Βόρειο Αφρική. Η μεταναστευτική κρίση ωθεί την Ευρώπη προς την κατάρρευση. Βλέπουμε τις οικονομικές, κοινωνικές και στρατιωτικές προκλήσεις να συμπληρώνουν η μία την άλλη.

Όλα αυτά μάς φέρνουν αναπόφευκτα στην μνήμη πως η αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας, η οποία χτίστηκε στα ερείπια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, «μας επέτρεψε να αποφύγουμε τις παγκόσμιες συρράξεις για πάνω από 70 χρόνια», όπως είπε στο Μόναχο ο Μεντβέντεφ... Ο λόγος γι' αυτό ήταν ότι αυτή η αρχιτεκτονική είχε προέλθει από συνεννόηση των τότε «σωστών συμμάχων» - ΗΠΑ και ΕΣΣΔ - που μόλις είχαν κλείσει την «πόρτα του τρελλοκομείου» με την νίκη τους επί του Ναζιστικού Άξονα (του απόλυτου Κακού). Ο άνθρωπος της Νέας Υόρκης με τον άνθρωπο της Μόσχας φαινόντουσαν εντελώς διαφορετικοί αλλά είχαν κάποιες κοινές αξίες που ήταν ξεκάθαρες: την κοινή λογική και τον αναντίρρητο σεβασμό απέναντι στην ανθρώπινη ζωή. Και πλήρωσαν βαρύ τίμημα για τις αξίες αυτές. Διδαγμένοι από την τραγωδία του ναζιστικού ολέθρου που βίωσαν από κοινού, μπόρεσαν να αρθούν πάνω από πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές στο όνομα του Ουμανισμού.

Σήμερα, οι ελίτ φαίνεται για μια ακόμα φορά να έχουν «δαιμονιστεί» για να ανοίξουν ξανά τις πόρτες του τρελλοκομείου, αυτή την φορά της πυρηνικής Αποκάλυψης. Κι από αυτή την τραγωδία δεν θα μείνει κανείς για να διδαχτεί. Γι' αυτό δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια για να αφήσουμε τα Γερμανο-Τουρκικά, Σιωνιστικά και Σαουδαραβικά παιχνίδια να «παίξουν» με τις τύχες του πλανήτη.

Ειδάλλως ο «εμφύλιος πόλεμος» στην Συρία θα εξελιχθεί τώρα σε μια μεγάλη διεθνή πυρκαγιά που θα απλωθεί πάνω από το μέλλον της Μέσης Ανατολής και ολόκληρου του κόσμου.

* Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ του Φεβρουαρίου 2016