Ο Γρίφος της Ινδίας

Ο Γρίφος της Ινδίας

Ο ρόλος της στον ανερχόμενο Ευρασιατικό κόσμο • Η προσπάθεια αποπλάνησής της από την Δύση • Η σημασία ενός Ελληνο-Ινδικού άξονα

«Η Ινδία είναι το λίκνο της ανθρώπινης φυλής, η γενέτειρα του ανθρώπινου λόγου, η μητέρα της ιστορίας, η γιαγιά του θρύλου και η προγιαγιά της παράδοσης… Στην θρησκεία όλες οι άλλες χώρες είναι φτωχές, η Ινδία είναι η μόνη εκατομμυριούχος».

Μαρκ Τουαίην

 

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*

 

Η στάση των Ευρωπαίων απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο, την εποχή της αποικιοκρατίας, ήταν μια ιστορία αλαζονείας και φανατισμού.

Η τάση των Ευρωπαίων να αντιμετωπίζουν τους πολιτισμούς της Ανατολής (συμπεριλαμβανομένης και της Ορθόδοξης καθ’ ημάς Ανατολής) με περιφρόνηση και υποτίμηση έχει ριζώσει βαθιά στην ευρωπαϊκή ψυχή. Η ανωμαλία αυτή είναι ακόμη πιο διεστραμμένη υπό το πρίσμα της σύγχρονης δημογραφικής και οικονομικής κατάστασης. Στο απόγειο της αποικιοκρατικής εποχής, το 1900, ο πληθυσμός της Ευρώπης αντιστοιχούσε σχεδόν στο ένα τέταρτο της ανθρωπότητας (έναντι 57% της Ασίας). Σήμερα ολόκληρη η Δύση (και οι ΗΠΑ) αντιστοιχεί σε... όχι περισσότερο από το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό δεν δικαιολογεί στον 21ο αιώνα το σημερινό 12% να θέλει να κυβερνά τις ζωές του υπόλοιπου 88%. Άλλωστε η «ανωτερότητα» της Δύσης σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των θεσμών, των κοινωνικοπολιτικών και βιομηχανικών συστημάτων, της εκπαίδευσης και των τεχνολογικών καινοτομιών, αμφισβητείται τώρα από την αναδυόμενη Ανατολή.

Η Δύση θα αισθανθεί δραματικά το επερχόμενο Σοκ της Αλήθειας, καθώς το δικό της «Σοκ και Δέος» έχει πάψει να λειτουργεί πειστικά για τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι τρεις κύριες προκλήσεις για τη Δύση είναι οι εξής: Η Κίνα, το Ισλάμ και η Ινδία. Η άνοδος της Ασίας είναι ανεπιφύλακτα μια καλή είδηση για τον πλανήτη, αλλά και πιθανή αιτία για μια τραγωδία στις αρχές του 21ου αιώνα, καθώς η αμετανόητη Δύση θεωρεί ότι αυτό αποτελεί απειλή που πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Το απαράμιλλο σανσκριτικό έπος της Ινδίας, η Μαχαμπαράτα (Mahabharata) αφηγείται μία τεράστια καταστροφή με λεπτομέρειες που μοιάζει να περιγράφουν τις επιπτώσεις ενός πυρηνικού πολέμου. Καταγράφηκαν τεράστιες εκρήξεις πιο λαμπρές από χίλιους ήλιους και τα πτώματα των ανθρώπων μεταμορφώθηκαν σε σημείο που ήταν αγνώριστα. Όπως υποδεικνύεται από αυτό τον μύθο, τα άτομα που υπέστησαν τις επιπτώσεις αυτού του πολέμου έχασαν τα μαλλιά και τα νύχια τους γρήγορα, ενώ οι προμήθειες τροφής ήταν μολυσμένες. Όλα αυτά μας θυμίζουν σήμερα όσα ξέρουμε για τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας. Η αρχαία αυτή πυρηνική καταστροφή που περιγράφουν οι άριες παραδόσεις της Ινδίας πρέπει να συνέβη πριν από, περίπου, 50.000 χρόνια. Στην επικράτεια του Ρατζαστάν στην βορειοδυτική Ινδία, ένα στρώμα εξαιρετικά ραδιενεργού στάχτης βρέθηκε κοντά στο Τζομπούρ.

Η Μοχέντζο Ντάρο και η Χαράππα, δύο ερειπωμένες πόλεις στην κοιλάδα του Ινδού, είναι ζωντανές αποδείξεις για την ύπαρξη ενός προηγμένου πολιτισμού που χάθηκε μυστηριωδώς πριν 4.500 χρόνια.

Η Μοχέντζο Ντάρο (που σημαίνει «γήλοφος των νεκρών») και η Χαράππα στην εποχή της ακμής τους είχαν έκταση που ξεπερνούσε τα πέντε χιλιόμετρα και η πολεοδομία τους ήταν πολύ πιο εξελιγμένη από τα μέσα που νομίζαμε ότι διέθεταν εκείνη την εποχή. Οι πόλεις τους ήταν κτισμένες με παράλληλους και κάθετους δρόμους -όπως η Νέα Υόρκη σήμερα- και τα σπίτια τους ήταν πρωτοποριακές κατασκευές με λουτρά και αποχετευτικό δίκτυο.

Η θεωρία ότι μιας μορφής πυρηνική έκρηξη προκάλεσε την καταστροφή αυτού του πολιτισμού κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια στους επιστημονικούς κύκλους, τουλάχιστον στους εναλλακτικούς. Την θεωρία αυτή ενισχύουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων του ποσοστού ραδιενέργειας στους σκελετούς της Μοχέντζο Ντάρο. Τα ποσοστά ραδιενέργειας είναι ίδια με αυτά που μετρήθηκαν σε σκελετούς στο Ναγκασάκι και την Χιροσίμα. Επιπλέον, εντοπίστηκε ποσότητα τηγμένου μαύρου γυαλιού προερχόμενου από πήλινα δοχεία, τα οποία φέρονται να έλιωσαν υπό την πίεση μεγάλης θερμότητας.

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι σήμερα η Ινδία είναι μια πυρηνική δύναμη της Ασίας και, στο πλαίσιο της ιστορίας και της πολιτιστικής της κληρονομιάς, μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη χώρα. Μπορείτε ακόμα να βρείτε ουρανοξύστες και παράγκες σε μικρή απόσταση στην Ινδία.

Η Ινδία είναι ένα από τα πνευματικά «hotspot» του κόσμου, καθώς τέσσερις από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες θρησκείες – Ινδουϊσμός, Βουδισμός, Σιχισμός και Τζαϊνισμός – γεννήθηκαν στην χώρα αυτήν, αλλά και χιλιάδες έως εκατομμύρια άνθρωποι ακολουθούν κάθε είδους διαφορετικό θρήσκευμα. Οι Ινδοί, επίσης, γιορτάζουν όλες τις γιορτές κάθε θρησκείας σε κάθε περιοχή.

Η Ινδία, ως φυσική γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, βρίσκεται ήδη στη θέση του παγκόσμιου πνευματικού ηγέτη, σύμφωνα με πολλούς μελετητές της Ασίας. Το μέγεθος της παραγωγής σε όλους τους τομείς -επιστήμη, λογοτεχνία, κινηματογράφος, πολιτικές επιστήμες, φιλοσοφία, μεταφυσική, τεχνολογία, διοίκηση επιχειρήσεων κ.λπ.- είναι απλά τεράστιο. Ταυτόχρονα, όμως, η Ινδία πρέπει να ανταποκριθεί στο «τεστ της πραγματικότητας» και να επιλύσει μαζικά εσωτερικά προβλήματα σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, κατά την οποία η Δύση παρακμάζει και η Ανατολή ανεβαίνει.

Έχει έρθει η ώρα μας...

Η άνοδος της ισχύος της Ινδίας έχει οδηγήσει σε εικασίες και προσδοκίες σχετικά με το πώς θα αλλάξει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Από τη μία πλευρά, η Ινδία είναι τεράστια, με περισσότερους από 1,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους, και βρίσκεται σε τροχιά να γίνει η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Ωστόσο, η Ινδία εξακολουθεί να παλεύει με την φτώχεια και με άλλες προκλήσεις μιας αναπτυσσόμενης οικονομίας. Η Alyssa Ayres, ανώτερο στέλεχος του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων (CFR), στο νέο της βιβλίο «Our Time Has Come», περιγράφει πώς η Ινδία κατακτά την θέση της στον σύγχρονο κόσμο: «Μια ανερχόμενη Ινδία θέλει μια θέση στο τραπέζι των παγκόσμιων δυνάμεων - και με τον τεράστιο στρατό και την αναπτυσσόμενη οικονομία της, η Ινδία είναι έτοιμη να θέσει τους δικούς της όρους για τα πάντα, από την άμυνα μέχρι το κλίμα και το εμπόριο». Η αίσθηση είναι ότι η Ινδία κατέφθασε και έχει ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, σε έναν πολυπολικό κόσμο, έχοντας ξεπεράσει το μέγεθος της οικονομίας της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Κρίσιμα σημαντικός είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ινδία σκέφτεται ότι πρέπει να χαράξει την στρατηγική της εξωτερικής της πολιτικής. Έως πρόσφατα, η Ινδία βρισκόταν στο Κίνημα των Αδεσμεύτων χωρών, γνωστό ως ΝΑΜ (Non-Alignment Movement), και πολλές από αυτές τις αρχές παραμένουν μέχρι σήμερα πολύ σημαντικές: η στρατηγική αυτονομία, η σημασία της κυριαρχίας, η ιδέα της μη επέμβασης.

Η σημερινή ινδική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι έχει σταματήσει να μιλάει για στρατηγική αυτονομία και ορίζει την έννοια της εξωτερικής της πολιτικής χρησιμοποιώντας έναν όρο από τα σανσκριτικά που σημαίνει «ο κόσμος είναι μια οικογένεια». Συνεχίζει να βασίζεται στους βαθύτατους δεσμούς της με την Ρωσία, αλλά αναπτύσσει επίσης μια στρατηγική εταιρική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία...

Η αντίδραση της Ινδίας στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν ξεχωριστή μεταξύ των μεγάλων δημοκρατιών και μεταξύ των στρατηγικών εταίρων των ΗΠΑ. Παρά την δυσφορία του για τον πόλεμο της Μόσχας, το Νέο Δελχί υιοθέτησε μια μελετημένη δημόσια ουδετερότητα απέναντι στη Ρωσία. Απείχε από τις διαδοχικές ψηφοφορίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας, την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που καταδίκασαν την ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία και μέχρι στιγμής έχει αρνηθεί να αποκαλέσει ανοιχτά την Ρωσία ως υποκινητή της κρίσης.

Αυτό φαντάζει εντελώς αταίριαστο σήμερα, επειδή η Ινδία συμπορεύεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην αντιμετώπιση της κινεζικής διεκδικητικότητας στον Ινδο-Ειρηνικό, ενώ την ίδια στιγμή εμφανίζεται ανεκτική απέναντι στην ρωσική επιθετικότητα στην Ευρώπη.

Σε πρώτη φάση, η δημόσια ουδετερότητα της Ινδίας απέναντι στη ρωσική εισβολή πηγάζει βασικά από τις ανησυχίες της έναντι της Κίνας και του Πακιστάν. Το Νέο Δελχί βλέπει και τα δύο αυτά κράτη ως άμεσες και διαρκείς απειλές και πιστεύει ότι η διατήρηση της φιλίας της με τη Μόσχα θα συμβάλει στην αποτροπή της εμβάθυνσης των ρωσικών δεσμών με την Κίνα και στον περιορισμό των ρωσικών πειρασμών για την οικοδόμηση νέων στρατηγικών δεσμών με το Πακιστάν. Τόσο η Κίνα όσο και το Πακιστάν επιθυμούν στενότερους δεσμούς με την Ρωσία, κάτι που δεν θα ήθελε η Ινδία. Κατά συνέπεια, το Νέο Δελχί στοχεύει να ελαχιστοποιήσει την προσέγγιση της Μόσχας με τους δύο αντιπάλους της.

Η αχίλλειος πτέρνα της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας είναι το Πακιστάν, το οποίο βρίσκεται δίπλα της και διαθέτει το ταχύτερα αναπτυσσόμενο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο και τους περισσότερους τρομοκράτες που μπορεί κανείς να μετρήσει. Κατά συνέπεια, η Ινδία προτιμά μια πολυπολική διεθνή τάξη που θα της επιτρέπει να ελίσσεται μεταξύ πολλών και διαφορετικών πόλων.

Για το Νέο Δελχί, η άνοδος μιας πραγματικά πολυπολικής Ασίας στην γειτονιά του βρίσκεται εδώ και καιρό στην κορυφή της γεωπολιτικής λίστας των επιθυμιών του. Η επιλογή της Ινδίας για στρατηγική αυτονομία φάνηκε καθώς μια έντονη εθνική συζήτηση διεξάγεται για την ανάγκη της Ινδίας για ρωσικά όπλα, ακόμη και τώρα, που τα τανκς της Μόσχας βρίσκονται στην Ουκρανία.

Τις δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία, η εστίαση της Ινδίας στο έργο-μαμούθ της επίτευξης του εσωτερικού μετασχηματισμού την οδήγησε σε μια εξωτερική πολιτική που απέφευγε τις απροκάλυπτες ευθυγραμμίσεις, διατηρούσε την περιφερειακή σταθερότητα και έμενε έξω από συγκρούσεις μεγάλων δυνάμεων. Καθώς προσπαθούσε να επιπλεύσει στις ύπουλες παλίρροιες της διεθνούς πολιτικής, η πολιτική προτίμηση της Ινδίας ήταν να απομακρυνθεί από τις αλλαγές και τις αναταράξεις που δημιουργούσε ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων.

Μια άλλη παράμετρος της πρόσφατης στάσης της Ινδίας, που έχει αρνηθεί να συμμετάσχει σε οποιεσδήποτε κυρώσεις ή καταδίκες της συμπεριφοράς της Ρωσίας, μπορεί να εξηγηθεί από την απλή οικονομία. Μια κυβέρνηση που αντιμετωπίζει τον αυξανόμενο πληθωρισμό δεν μπορεί να αντισταθεί στην προοπτική αγοράς πετρελαίου σε μειωμένες τιμές από την Ρωσία.

Επίσης, η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Ινδίας, αν και οι εισαγωγές από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία 30 χρόνια. Ένα, επίσης, αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι η Ινδία εξαρτάται από την Ρωσία για τα λιπάσματά της, που είναι ζωτικής σημασίας για τον γεωργικό της τομέα.

Αυτοί οι οικονομικοί δεσμοί είναι πολύ κερδοφόροι για να διακοπούν. Υπάρχουν και προηγούμενα για αυτό. Η Ινδία δεν ενέδωσε στις πιέσεις των ΗΠΑ, ακόμη και στην απειλή κυρώσεων, όταν επρόκειτο να προμηθευτεί το πυραυλικό σύστημα S-400 από τη Ρωσία.

Από γεωπολιτικής άποψης, η Ρωσία παραμένει το κλειδί αν η Ινδία θέλει να εμπλακεί στην άμεση γειτονιά της, όπου στο παρελθόν έχασε το τραίνο σε καίριες στιγμές, όπως κατά τη διάρκεια της κρίσης στο Αφγανιστάν.

Το καθεστώς κυρώσεων, η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων, το πάγωμα των λογαριασμών και η επίθεση στο νόμισμα της Ρωσίας δεν είναι απλές απαντήσεις σε μια ένοπλη σύγκρουση. Σηματοδοτούν επιθετικές ενέργειες που έχουν στο παρελθόν αναπτυχθεί εναντίον και άλλων χωρών, όπως η Κούβα, η Βενεζουέλα και το Ιράν, και αποτελούν απειλεί για όποιον επιδιώκει να αμφισβητήσει την ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους.

Είναι προειδοποίηση ότι οποιαδήποτε ουσιαστική αμφισβήτηση της παλιάς παγκόσμιας τάξης θα αντιμετωπιστεί με σκληρή απάντηση. Ο στόχος σήμερα είναι η Ρωσία. Θα μπορούσε να είναι η Κίνα αύριο; Η Ινδία μεθαύριο;

Και, βέβαια, όπως όλοι γνωρίζουν μετά την πλήρη επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, η Ινδία παραμένει εξαρτημένη από τον «στρατηγικό εταίρο» της Κίνας, τη Ρωσία, για στρατιωτικές προμήθειες και τεχνολογία.

Η κοινή δήλωση της 4ης Φεβρουαρίου μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας σχετικά με αυτή τη στρατηγική εταιρική σχέση, εξάλλου, μιλάει για τον στόχο της εμβάθυνσης της συνεργασίας μεταξύ αυτών των δύο χωρών και της Ινδίας. Το μεγάλο υποηπειρωτικό έθνος της Νότιας Ασίας θεωρείται σαφώς ότι βρίσκεται μέσα στο παιχνίδι για μια εναλλακτική, πολυπολική παγκόσμια ισορροπία, που θα συνεπάγεται την απόρριψη της δικτατορίας της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των διαρκών επιπτώσεων του χρέους, την κατάργηση των κυρώσεων ως εργαλείου πολέμου, και ένα πιο δίκαιο Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Αυτό απαιτεί την οικοδόμηση δομών για τις οποίες υπάρχουν ήδη τα μοντέλα. Τα έθνη των BRICS είχαν τη σωστή ιδέα για τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για μελλοντικά μπλοκ. Οργανισμοί όπως η Ένωση Νοτιοαμερικανικών Εθνών (UNASUR) και η Κοινότητα Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC) στη Λατινική Αμερική παρείχαν, επίσης, παραδείγματα τέτοιων ομάδων σε δράση.

Η μάχη για την Ινδία

Η Ινδία χρειάζεται επίσης μια νέα ασιατική τάξη πραγμάτων για να χαράξει μια προσέγγιση απέναντι στην πανταχού παρούσα πρόκληση της Κίνας. Το πρόσφατο αμυντικό σύμφωνο της Κίνας με τα νησιά του Σολομώντα απεικονίζει έντονα αυτή την πραγματικότητα. Προς το παρόν, οι Ινδοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν κρίνει ότι, επειδή η Ουάσιγκτων επιδιώκει την συνεργασία του Νέου Δελχί για την αντιμετώπιση της απειλής που συνιστά η Κίνα στον Ινδο-Ειρηνικό, οι ΗΠΑ θα είναι πολύ πιο επιεικείς για τη δημόσια ουδετερότητα της Ινδίας έναντι της Ρωσίας. Οι Ινδοί ηγέτες έχουν επίσης συμπεράνει ότι η Ουάσιγκτων θα τους δώσει συγχωροχάρτι εφόσον η Ινδία συνεχίσει να συνεργάζεται με τις ΗΠΑ για τον περιορισμό της κινεζικής αυταρχικότητας.

Η Ινδία, υπό την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι, βρέθηκε στο στρατόπεδο των ΗΠΑ, συμμετέχοντας και στην αναβίωση της ομάδας χωρών «Quad» (Τετράδας) και υπογράφοντας τρεις θεμελιώδεις αμυντικές συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κινήσεις αυτές υποδηλώνουν ότι η Ινδία συντάσσεται σθεναρά με την εστίαση των Ηνωμένων Πολιτειών στην ανάσχεση της Κίνας.

«Το γεγονός ότι στο Τόκιο συναντήθηκε πρόσφατα η ‘’Τετράδα’’ της Ιαπωνίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ινδίας και της Αυστραλίας, είναι ένα μεγάλο επίτευγμα, ειδικά όταν ένα από τα βασικά μέλη, η Ινδία, παίρνει μια στάση για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία τόσο διαφορετική από αυτή των άλλων», έγραψε στον ιαπωνικό ιστότοπο The Maincini, ο Bill Emmott, πρώην αρχισυντάκτης του Economist και συγγραφέας του βιβλίου «The Fate of the West». Όπως τονίζει, η «Quad» έχει ένα είδος αντιπάλου. Αυτός είναι «η σύνοδος κορυφής των BRICS, η οποία από το 2006 συγκεντρώνει υπουργούς από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα και στην οποία το 2011 προστέθηκε η Νότια Αφρική».

Αρχικά, οι σύνοδοι κορυφής των BRICS φάνηκε να συμβολίζουν την αυξανόμενη σημασία αυτών των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών, αν και η ιδέα των «BRICS» δημιουργήθηκε από έναν Βρετανό επικεφαλής οικονομολόγο της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs ως ένα πνευματικό κομμάτι του μάρκετινγκ.

Η Ιαπωνία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αυστραλία βλέπουν την Ινδία ως βασικό μέλος για τον προφανή λόγο της αντιμετώπισης της Κίνας. Αλλά ενώ η Ινδία βλέπει την ανάγκη να αντιμετωπίσει ή να αποτρέψει την Κίνα, προφανώς βλέπει παράλληλα, επίσης, τον σκοπό να διαβουλεύεται αρκετά εντατικά με την Κίνα μέσω του πλαισίου των BRICS.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το να βλέπεις τον Τζο Μπάϊντεν (ΗΠΑ), τον Φούμιο Κισίντα (Ιαπωνία), τον Ναρέντρα Μόντι (Ινδία) και τώρα τον Άντονι Αλμπανέζε (Αυστραλία) να συναντώνται μαζί κάνει την «Quad» να μοιάζει με ένα γεωπολιτικό παιχνίδι που αλλάζει τα δεδομένα.

Η «Quad» ξεκίνησε από τον Σίνζο Άμπε το 2007 με την ιδέα να επηρεάσει ή να αναδιαμορφώσει τη μεγάλη σκηνή της γεωπολιτικής, χρησιμοποιώντας κοινές στρατιωτικές ασκήσεις μεταξύ των τεσσάρων χωρών ως έναν τρόπο για να τονίσει τον ρόλο της «Τετράδας» ως αντίβαρο στον Ινδο-Ειρηνικό έναντι του αυξανόμενου ρόλου της Κίνας.

Ωστόσο, η ομάδα αδρανοποιήθηκε σχεδόν αμέσως, καθώς ένας νέος πρωθυπουργός της Αυστραλίας, ο Κέβιν Ραντ, που ανέλαβε καθήκοντα αργότερα το 2007, θεώρησε ότι δεν βοηθούσε αυτή η αντιπαράθεση και απέσυρε τη χώρα του.

Μετά την εκλογή του, ο πρόεδρος Τζο Μπάϊντεν έδωσε στην Τετράδα ακόμη μεγαλύτερη έμφαση και μεγαλύτερη επισημότητα, φιλοξενώντας τις πρώτες πλήρεις συνόδους κορυφής των χωρών δύο φορές το 2021. Και τώρα συναντήθηκαν και πάλι δύο φορές το 2022.

Τώρα, η Quad δεσμεύτηκε στη σύνοδο κορυφής της στα τέλη Μαΐου στο Τόκιο να συνεργαστεί για τη δημιουργία ενός φορέα με την ονομασία «Σύμπραξη του Ινδο-Ειρηνικού», κυρίως για την παρακολούθηση της παράνομης αλιείας στον Ινδο-Ειρηνικό και την πιθανή από κοινού αντιμετώπιση φυσικών και ανθρωπιστικών καταστροφών, χωρίς να έχει επίσημο και επομένως δυνητικά προκλητικό στρατιωτικό σκοπό.

Η Τετράδα δεσμεύτηκε επίσης να επενδύσει 50 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε επενδύσεις υποδομών στην περιοχή, αλλά το βασικό ερώτημα, στο οποίο οι τέσσερις ηγέτες δεν είναι σε θέση επί του παρόντος να απαντήσουν, είναι: Ποιος είναι ο μακροπρόθεσμος στρατηγικός σκοπός της ομάδας, το πιο σημαντικό μέλος της οποίας είναι η Ινδία; Ο πρωθυπουργός της οποίας μετακινήθηκε σχεδόν αμέσως από την μια Σύνοδο κορυφής, υποτίθεται με φίλους, στην άλλη των ομάδων BRICS;

Η Κίνα αντιμετωπίζει έναν «αγώνα για το μέλλον της διεθνούς τάξης», όπως έχει προειδοποιήσει ο  πρόεδρός της Σι Τζινπίνγκ, με τις Ηνωμένες Πολιτείες αποφασισμένες να εμποδίσουν την άνοδό της.

Ο ινδικός στρατός είναι η μεγαλύτερη συνιστώσα των ινδικών ενόπλων δυνάμεων. Πρόκειται για μια αμιγώς εθελοντική δύναμη και τον μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο με 1.237.117 στρατιώτες και 960.000 εφέδρους. Ο ινδικός στρατός έχει εμπλακεί σε τέσσερις πολέμους με το Πακιστάν και έναν με την Κίνα, ενώ έχει διεξαγάγει πολλές ειρηνευτικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στην Κύπρο. Σημαντικός πυλώνας του ινδικού στρατού είναι η στρατηγική εταιρική σχέση Ινδίας-Ρωσίας.

Για την Ινδία και άλλες χώρες του Παγκόσμιου Νότου, αυτή η περίοδος προσφέρει τεράστιες προκλήσεις και δίνει δυνατές αναλαμπές της δυνατότητας ενός νέου κόσμου.

Το ένα σκέλος του πρέπει να είναι μια έμφαση στην αυτοδύναμη οικονομική ανάπτυξη και στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα. Ο άλλος άξονας πρέπει να είναι οι οικονομικές σχέσεις που θα εκμεταλλεύονται τα δυνατά σημεία κάθε χώρας και οι οποίες μπορούν να επιτευχθούν παρά τις πολιτικές και διπλωματικές διαφορές. Τα εμπορικά μπλοκ στη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική έχουν δώσει ενδείξεις για το τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό και πόσο βαθιά θα μπορούσε να επηρεάσει μια εναλλακτική παγκόσμια διάταξη στην σκακιέρα.

Η εξωτερική πολιτική της Ινδίας κατά τις τελευταίες επτά δεκαετίες μετά την αποικιοκρατία χαρακτηρίζεται από μια πιο συναλλακτική προσέγγιση, εκμεταλλευόμενη ό,τι έχει οικονομικό και στρατηγικό όφελος σε μια συγκεκριμένη στιγμή, παρά από οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη προοπτική.

Οι Ινδοί, όπως και οι Κινέζοι, δεν ξεχνούν ποτέ τον «Αιώνα της Ταπείνωσης», κατά τον οποίον οι δυτικές δυνάμεις λεηλάτησαν την χώρα τους. Η γένεση του Κινήματος των Αδεσμεύτων (ΝΑΜ – NonAlignment Movement), στην οποία πρωτοστάτησαν, έγκειται στην παράδοση των αντιαποικιακών αγώνων. Σε αντίθεση με την αποικιοκρατία, το ΝΑΜ υπήρξε μια ηθική φωνή, αλλά τα μέλη του απομονώθηκαν και λεηλατήθηκαν από τη νεοφιλελεύθερη παγκόσμια τάξη μετά την δεκαετία του 1980.

Ως επί το πλείστον, πάντως, οι αποικιοκράτες ήταν μέτριοι άνθρωποι, οι οποίοι όμως λόγω της θέσης τους στην εξουσία και κυρίως λόγω του χρώματος του δέρματός τους μπορούσαν να «εξουσιάζουν» τους συνανθρώπους τους. Ακόμη και όταν οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές πολιτικές έφταναν στο τέλος τους, επειδή οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν ήταν πλέον σε θέση να διατηρήσουν τις αποικίες τους, οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές συμπεριφορές διατηρήθηκαν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Βλέπουμε ότι είναι πολύ ζωντανές ακόμα και στις αρχές του 21ου αιώνα, παρ’ όλο που ο κόσμος είναι φανερό ότι πάει προς μια νέα παγκόσμια εποχή: Παρακμή της Δύσης και Άνοδος της Ανατολής. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση της δυτικής υπεροχής είναι ακόμα εδώ, επειδή κάθε Ευρωπαίος αξιωματούχος παραμένει ένας αταβιστικός αποικιοκράτης. Και πράγματι αυτό είναι το πρόβλημα.

Ο Αλέξανδρος, κατά την ορμητική προέλασή του στην Ινδία, έφθασε μέχρι τον Γάγγη όπου συνάντησε τους Ινδούς σοφούς, τους Γυμνοσοφιστές, που ζούσαν στα δάση γυμνοί και διακρίνονταν σε δύο τάσεις: τους Βραχμάνους και τους Σαμαναίους. Οι Βραχμάνοι ασκούσαν μεγάλη επιρροή στον λαό και τον ξεσήκωναν ενάντια στην εξουσία του Αλέξανδρου.

αντί επιλόγου…

Η κλασσική αρχαιότητα μάς άφησε μια θαυμάσια κληρονομιά μνημείων και δημόσιων κτιρίων, γιατί η κοινωνία στηριζόταν στις υπαίθριες συναθροίσεις, μεγάλο μέρος της ημέρας κυλούσε έξω από το σπίτι. Ο τρόπος ζωής, όμως, των Ελλήνων της κλασσικής περιόδου ήταν πολύ μετρημένος. Όπως οι ίδιοι έλεγαν, η πενία ήταν ο μεγάλος δάσκαλός τους στην σκληραγωγία και την ανεξαρτησία, σε αντίθεση με τους πλούσιους και μαλθακούς λαούς της Ανατολής. Αυτή η πραγματικότητα αποτελεί μεγάλο μέρος της εξήγησης των επιτευγμάτων της ελληνική πόλης-κράτους και της διαφοράς από τους μακρινούς συγγενείς τους της μεγάλης οικογένειας των Άριων λαών που εξαπλώθηκαν στις κοιλάδες του Ιράν και της Ινδίας.

Μέχρι τότε, ακόμα και οι καλύτεροι Έλληνες γεωγράφοι ουδέποτε έδωσαν σημασία στην Ευρώπη πέραν της γραμμής του Δουνάβεως ή πέραν των παραλίων της Μεσογείου.

Όμως, η κάποτε βαρβαρική Δύση ισχυροποιήθηκε με την λεηλασία του πλούτου της Ανατολής και τους αιώνες της νεωτερικότητας μάθαμε την πλούσια Δύση και την «υποανάπτυκτη» Ανατολή. Αυτό ευτυχώς έχει τελειώσει και οι συσχετισμοί γρήγορα θα αντιστραφούν, πράγμα που πρέπει να λάβει σοβαρά η ελληνική εξωτερική πολιτική στο άμεσο μέλλον, εφόσον απαλλαγούμε από τις σημερινές αγκυλώσεις.

Μετά τον Αλέξανδρο οι ορίζοντες του ελληνικού κόσμου επεκτάθηκαν μέχρι και τις Ινδίες. Το 326 π.Χ., ο Αλέξανδρος διασχίζει τον Ινδό ποταμό και κατακτάει την Πενταποταμία (σημερινό Παντζάμπ). Οι φιλόσοφοι που συνοδεύουν τον Αλέξανδρο συναντούν τους Ινδούς Βραχμάνους. Ένας Ινδός αξιωματούχος έμεινε καιρό στην αυλή του Αλέξανδρου και έμαθε πολλά απ’ αυτόν. Οι Έλληνες ιστορικοί τον ονομάζουν Σανδρόκοκο ή Σανδράκοτο και είναι ο περίφημος Chandragupta Maurya, ιδρυτής της δυναστείας των Μοριαίων, που ενοποίησε την Ινδία γύρω στα 303 π.Χ. και υπήρξε ο πρώτος τους αυτοκράτορας.

Η κόρη του βασιλιά Σέλευκου έγινε γυναίκα τού γυιου του Αμιτροχάτη (Bindusara Amitraghāta). Αν αυτό είναι αληθινό, τότε ο γυιος του Αμιτροχάτη, ο Ασόκα, ο θεμελιωτής του Βουδισμού και μεγαλύτερος αυτοκράτορας των Ινδιών, ήταν κατά το ήμισυ Έλληνας.

Το 260 π.Χ., ο Ινδός βασιλιάς Ασόκα εξέδωσε ένα διάταγμα που ανέγραφε ακριβώς τους ελληνιστικούς βασιλείς από τα ασιατικά σύνορά του ώς την Αίγυπτο, την Μακεδονία και την Κυρήνη στην Βόρεια Αφρική.

Από τα Ινδικά Χρονικά μαθαίνουμε ότι ο Ασόκα, πριν γίνει αυτοκράτορας (265-238 π.Χ.), είχε διατελέσει διοικητής στην ελληνική πόλη Τάξιλα της Βόρειας Ινδίας. Όταν ένωσε όλη την Ινδία σε μια αυτοκρατορία, διόρισε Έλληνες διοικητές σε πολλές επαρχίες, που τον βοήθησαν στην εξάπλωση του Βουδισμού. Η στενή σχέση των Ελλήνων με την δυναστεία των Μοριαίων φαίνεται από τα γραπτά του Μεγασθένη – πρέσβη των Σελευκιδών στην Ινδία – αποσπάσματα των οποίων διασώθηκαν από τον Στράβωνα και τον Αρριανό και μας δίνουν την εικόνα μιας χώρας απέραντης όπου οι Έλληνες έπαιζαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Εκτός, όμως, από την φιλοσοφία, μια πλειάδα Ελλήνων καλλιτεχνών και μηχανικών είχαν εγκατασταθεί στην Ινδία, κατασκευάζοντας πολύπλοκα υδραυλικά έργα και γιγαντιαίες κατασκευές από πέτρα.

Η ελληνική γλώσσα, ο ελληνικός πολιτισμός, η αλεξανδρινή αστρονομία και οι επιστήμες είχαν διεισδύσει από τον 4ο π.Χ. αιώνα στα ανώτερα στρώματα της ινδικής κοινωνίας. Για αιώνες ολόκληρους, τα ελληνικά θεατρικά έργα ήταν μέρος της καθημερινότητας στα ελληνοϊνδικά και ινδοπαρθικά βασίλεια. Οι τραγωδίες του Ευριπίδη, του Σοφοκλή και του Αισχύλου είχαν μεταφραστεί στην Ινδική γλώσσα, όπως και η Ιλιάδα με την Οδύσσεια, και ίσως αποτέλεσαν έμπνευση για τα κλασσικά έπη των Ινδιών, Ραμαγιάνα και Μαχαμπαράτα.

Αυτές είναι ακλόνητες βάσεις για να χτιστεί μια στρατηγική συμμαχία της Ελλάδας με την Ινδία κι ενός ισχυρού διακρατικού πόλου απέναντι στον άξονα της Τουρκίας με το Πακιστάν και τα παιχνίδια της Άγκυρας. Η Ινδία στο Κασμίρ αντιμετωπίζει την ένοπλη επιθετικότητα του Πακιστάν, το οποίο προμηθεύεται σύγχρονα όπλα και «Μπαϊρακτάρ» από τους Τούρκους. Ο «συνεργάτης-κλειδί», λοιπόν, για την Ινδία στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ο Ελληνισμός, ο οποίος αντιμετωπίζει το φάσμα του ακρωτηριασμού της Κύπρου και του Αιγαίου από την σύμμαχο του Πακιστάν, την Άγκυρα. Επομένως, για την Αθήνα είναι μεγάλο πλεονέκτημα η συνεργασία με την τεράστια αυτή χώρα της Ασίας, που είναι μια ραγδαία αναπτυσσόμενη μεγάλη παγκόσμια δύναμη.

 

*Δημοσιεύθηκε στο Hellenic Nexus τ.181 – Αύγουστος 2022

**Κεντρική Φωτο: "Πίνακας που απεικονίζει την Μάχη του Υδάσπη και την μακεδονική φάλαγγα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κινήθηκε εναντίον του Ινδού βασιλιά Πώρου στις όχθες του ποταμού Υδάσπη στην Πενταποταμία (σημερινό Παντζάμπ στο Πακιστάν)".