Θεωρίες και θεωρητικοί «Παιγνίων» στο Eurogroup

Θεωρίες και θεωρητικοί «Παιγνίων» στο Eurogroup

Σύμφωνα με πολλούς οικονομικούς αναλυτές ο υπουργός Οικονομικών και θεωρητικός των Παιγνίων κ. Βαρουφάκης πόνταρε με «υψηλό ρίσκο» για το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Η όποια διαπραγματευτική του τακτική στο Eurogroup μέχρι τώρα, βασίστηκε, όπως λέγεται ευρέως, στη Θεωρία των Παιγνίων – με αποτελέσματα, που για πολλούς όχι μόνο δεν κρίνονται ικανοποιητικά αλλά συνιστούν κατά κράτος νίκη της Γερμανίας. Κάποιοι άλλοι, κυρίως καθηγητές (Γκάλμπρεϊθ, Κρούγκμαν κ.ά.), υποστηρίζουν το αντίθετο, ότι δηλαδή στις 20-2-2015 υπήρξε γερμανική υποχώρηση – κάτι που βεβαίως θα πρέπει να φανεί πολύ σύντομα στην πράξη και οι διακηρυγμένες «κόκκινες γραμμές» της κυβέρνησης να παραμείνουν ως έχουν. Όσον αφορά πάντως τα «Παίγνια» στο Eurogroup, ο κ. Βαρουφάκης μπορεί εφαρμόζοντας στα σοβαρά θεωρίες για «chicken game» ν’ αρέσκεται σε ρόλο «επαναστάτη χωρίς αιτία». Το ζητούμενο δεν είναι όμως πως θα επιβεβαιωθούν θεωρίες Παιγνίων αλλά να μην πέσει σύντομα η χώρα σαν βολίδα στο γκρεμό, παριστάνοντας ο ίδιος πάντα τον «ριψοκίνδυνο», γιατί ίσως να μη ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία του ο ρόλος του «δειλού». Και τότε δεν θα έχει πια για την Ελλάδα απολύτως καμία σημασία αν, όπως λέει ο κ. Γκάλμπρεϊθ, «σε ένα χρόνο από τώρα μπορεί το πολιτικό τοπίο στην Ευρώπη να είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που είναι σήμερα».

Μια εικόνα για τα «Παίγνια» που πιθανόν να διαδραματίστηκαν στα τελευταία Eurogroup παρουσιάζονται στη συνέντευξη με τον θεωρητικό των Παιγνίων καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βρέμης Wolfram Elsner. (HANDELSBLATT, 21-2-2015).

Β.Σ.*

Κύριε Elsner, στη «Θεωρία των Παιγνίων» κάποιος υπολογίζει διάφορους τρόπους δράσης, ανάλογα με το πώς αποφασίζει ο απέναντι. Όπως και εσείς, ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών είναι θεωρητικός των Παιγνίων. Τι μπορείτε να μας πείτε για τις διαπραγματευτικές του ικανότητες και ποια πλεονεκτήματα μπορεί να αποκομίσει από αυτή τη θεωρία; 

Δεν πρέπει να είστε θεωρητικός των παιγνίων για να είσαστε καλός στη στρατηγική. Επειδή γνωρίζω προσωπικά τον κύριο Βαρουφάκη ως συνάδελφο, μπορώ επίσης να πω ότι δεν είναι συμβατικός θεωρητικός των παιγνίων. Έχει συγγράψει με άλλους ένα βιβλίο σχετικά με τη θεωρία των παιγνίων, το οποίο άνοιξε μια σειρά από νέες ιδέες. Όμως, σε σχέση με την πραγματική κατάσταση ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο τέτοιες πολύπλοκες γνώσεις είναι δύσκολο να εφαρμοστούν άμεσα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να φανταστεί κανείς ότι αυτό είναι τόσο εύκολο, ότι δηλαδή κάποιος δημιουργεί μια μικρή, σαφή μήτρα και στη συνέχεια μπορεί επακριβώς να πει ποιες είναι οι βέλτιστες επιλογές δράσης για όλους. Ένα τέτοιο, κανονικής μορφής παιχνίδι δεν επαρκεί από μόνο του ώστε να αντανακλά τις πραγματικές σχέσεις. Στην τρέχουσα κατάσταση, πολύ περισσότερο, μπορούμε να αναγνωρίσουμε πτυχές διαφόρων παιγνίων – μεταξύ άλλων «Παίγνια Διλήμματος» και τα λεγόμενα «Παίγνια Αντι-συντονισμού». Είναι βέβαιο ότι κύριος Βαρουφάκης είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να ταξινομεί μεμονωμένες δηλώσεις και δράσεις στο πλαίσιο των εννοιών της θεωρίας των παιγνίων. Όμως μακροπρόθεσμα αυτό δεν του δίνει κατ’ ανάγκη σαφή πλεονεκτήματα.

Μιλήσατε για ένα «Παίγνιο Διλήμματος». Εννοείτε ότι το λεγόμενο «Δίλημμα του Φυλακισμένου», σύμφωνα με το οποίο δεν θα προκύψει βέλτιστο αποτέλεσμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή οι ​​παίκτες επιμένουν πάρα πολύ στα δικά τους πλεονέκτημα – ότι δηλαδή η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας απλά επιμένουν πεισματικά στις θέσεις τους; 

Όπως είπα, είναι δύσκολο να χρησιμοποιήσετε ένα καλά διατυπωμένο τύπο παιχνιδιού με το οποίο μπορούμε να αναλύσουμε την τρέχουσα κατάσταση. Τον τελευταίο καιρό συνεχώς κάποιος έχει προωθήσει, το λεγόμενο «Παίγνιο του Δειλού» (“chicken game”) που λειτουργεί όπως στην ταινία «Ανατολικά της Εδέμ» με τον Τζέιμς Ντιν: Δύο αυτοκίνητα τρέχουν σαν βολίδα προς ένα γκρεμό και ο νικητής είναι ο τελευταίος που πηδάει έξω από το αυτοκίνητο. Εφόσον κάποιος αποδεχτεί μια φορά ένα τέτοιο παιχνίδι, το οποίο στη συνέχεια παίζεται επανειλημμένα από μια ομάδα δρώντων προσώπων, γίνεται αμέσως ξεκάθαρο ότι σε αυτές τις λεγόμενες δομές του αντι-συντονισμού, μια λύση είναι, ένα υπό διαμόρφωση μίγμα από διαθέσιμες, καθαρές στρατηγικές. Αυτό το ονομάζουμε μικτές στρατηγικές: Άλλοτε είμαι λοιπόν ένας δειλός και άλλοτε πάλι ριψοκίνδυνος. Αυτό απέχει πολύ από το να είναι το βέλτιστο για έναν αντίδικο ή για όλους, είναι όμως η μόνη βιώσιμη λύση. Κρατά ζωντανή την επαφή μεταξύ των υπεύθυνων του ευρώ και αποτρέπει μια ολική κατάρρευση. Μπορεί επίσης να σκεφτεί κανείς και άλλα παιχνίδια όπως, για παράδειγμα το παιχνίδι «παρεμπόδισης εισόδου» – εύκολα αναστρέψιμο σε «παίγνιο- Grexit». Σε ένα τέτοιο παιχνίδι, που παίζεται διαδοχικά στη σειρά, οι δύο πλευρές θα απειλούσαν με το Grexit για να εκφοβίσουν ο ένας τον άλλον. Ήδη για αρκετές εβδομάδες βρισκόμαστε σε μια παρόμοια κατάσταση.

Για ποιες απειλές μιλάτε; Σε απειλές, εν ανάγκη οι Έλληνες απλά να εκδιωχτούν από τη ζώνη του ευρώ, δεν μπορώ να θυμηθώ!

Αμέσως μετά τις εκλογές στην Ελλάδα, θα είχα συμβουλέψει τον κύριο Τσίπρα -στο πλαίσιο της Θεωρίας των Παιγνίων- σαν πρώτη επικοινωνιακή τακτική να τηλεφωνήσει την κινέζικη και τη ρωσική ηγεσία και να τους προσκαλέσει σε διαπραγματεύσεις για το δάνειο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να οικοδομηθεί μια απειλή ενάντια στις σκέψεις-παιχνίδια του Βερολίνου για Grexit. Και στην πραγματικότητα, η Ρωσία μπήκε γρήγορα στο παιχνίδι από κάποιον Έλληνα υπουργό. Έγινε λόγος για μια απαλλαγή ελληνικών γεωργικών προϊόντων από την απαγόρευση εισαγωγής, εφόσον οι Έλληνες δεν ανανέωναν τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Πέρα από αυτό θα πρέπει να ισχύει το εξής: Όσο περισσότερο αντέχει η ελληνική κυβέρνηση, χωρίς προφανώς να χάσει το προσωπείο της, τόσο πιο πιθανό είναι να διευρύνει τη στρατηγική της στο Eurogroup. Οι πιθανότητες του Podemos για εκλογική νίκη στην Ισπανία θα μπορούσαν να μεγαλώσουν, αλλά και στο Παρίσι, τη Ρώμη, ακόμα και στο Λονδίνο φαίνεται να υπάρχουν αρκετές συμπάθειες για την Αθήνα.

Γιατί οι ελληνικές θέσεις, σε μια τέτοια κατάσταση, θα κέρδιζαν συμπάθειες μεταξύ άλλων χώρων της ευρωζώνης;

Στη λεγόμενη «Εξελικτική Θεωρία Παιγνίων», μιλάμε για μηχανισμό ανταπάντησης: Μια στρατηγική μπορεί, μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, να κερδίσει περισσότερους οπαδούς. Άλλοι παίκτες στη συνέχεια μιμούνται την θεωρούμενη επιτυχημένη στρατηγική. Για να παρεμποδίσουν επί πλέον διαδόχους της στρατηγικής της Ελλάδας, η δημιουργία απειλών για Grexit από το Βερολίνο θα ήταν πολύ επικίνδυνη, δεδομένου ότι η δόμηση αμοιβαίων, αξιόπιστων απειλών σε ένα πιθανό «παιχνίδι εξόδου» μπορεί να προκαλέσει “Grexit”, το οποίο θα φαινόταν πραγματικά η καλύτερη στρατηγική και για τις δύο πλευρές. Πολλά θα μπορούσαν εδώ να επηρεάσουν το πλαίσιο προϋποθέσεων των αλληλεπιδράσεων : την εικόνα της γερμανικής ηγεμονίας, συμπόνια για τους Έλληνες ή ακόμη και το θαυμασμό για την ανδρεία του Αθηναίου «Δαβίδ» – και μάλιστα ακόμα και σε περίπτωση Grexit.

Το Grexit όμως δεν μπορεί να είναι μια επιτυχημένη στρατηγική της Ελλάδας. Η χώρα βρισκόταν πριν από την κατάρρευση. Αυτό βέβαια δεν μπορεί κανείς να θέλει να το μιμηθεί στα σοβαρά;

Αυτό είναι ένα ερώτημα οικονομικής πραγματικότητας, πέρα ​​από επιχειρήματα της Θεωρίας των Παιγνίων. Το αν η Ελλάδα έχει να φοβηθεί λιγότερα από τη συνεχιζόμενη λιτότητα, λόγω της οικονομικής κατάρρευσης και της ανθρωπιστικής καταστροφής, από μια αποχώρηση από την Ευρωζώνη – επ’ αυτού καυγαδίζουν εδώ και μήνες οικονομολόγοι, ακόμη και οι ισχυροί της Wall Street. Εάν αυτό ήταν κάτι που θα μπορούσε να αποτυπωθεί επακριβώς, θα γνωρίζαμε ξεκάθαρα πολύ περισσότερα για τις δομές των κινήτρων και θα μπορούσαμε, στο πλαίσιο της Θεωρίας των Παιγνίων, να το αναλύουμε πολύ καλύτερα. Κατά την άποψή μου, η κυρία Merkel θα πρέπει να λάβει κατά λέξη την προσφορά που της έκανε ο κύριος Τσίπρας απαντώντας: Εμείς θα σας δώσουμε περισσότερο χρόνο και εσείς θα ξεπληρώσετε τα χρέη μέχρι και τη τελευταία δεκάρα. Ωστόσο, θα πρέπει οι αποπληρωμές τόκων και χρεολυσίων να συνδεθούν με την ελληνική ανάπτυξη, αφού, ενδεχομένως για μερικά χρόνια προηγουμένως δεν θα γίνουν αποπληρωμές τόκων και χρεολυσιών. Μέχρι τώρα, η προς διανομή «ελληνική πίτα» πράγματι γίνονταν όλο και μικρότερη. Αν κάποιος καταφέρει να δημιουργήσει ξανά ανάπτυξη μαζί με τις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές, τότε μια win-win κατάσταση θα ήταν πάλι δυνατή. Όπως είπα, πολύ πιο επικίνδυνο θεωρώ ένα πιθανό κέρδος του Βερολίνο με τη στρατηγική της «μέγιστης απαίτησης» – δηλαδή ο «παράτολμος» με ισχυρή απειλή βίας.

Επειδή όμως στην προκείμενη περίπτωση εμπλέκονται, εν μέρει, και ιδεολογικά ζητήματα, για τα οποία δεν υπάρχει συναίνεση, είναι σημαντικό η κάθε πλευρά να έχει το δικαίωμα να παραμείνει στη δική της ρητορική για να κρατήσει ζωντανή την αλληλεπίδραση και να συνεχίσουν να παίζουν μαζί «μεικτά». Μετά, ο καθένας μπορεί κάποτε να μοιάζει με τον «παράτολμο», και ο καθένας θα πρέπει από καμιά μια φορά να είναι και ο «δειλός».

Το πρόβλημα είναι μόνο ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν δείχνει να κρατά το λόγο της για οτιδήποτε είχε πει πριν. Σκεφτείτε, μόνο τη συνεδρίαση του Eurogrοup της περασμένης Δευτέρας, όταν ο κύριος Βαρουφάκης απέσυρε τη συγκατάθεσή του, παρόλο που ο ίδιος ήταν ο εμπνευστής του συμβιβασμού.

Το σημαντικό είναι ότι η αλληλεπίδραση συνεχίζεται και δεν χάνεται από κανέναν ο έλεγχος. Αυτό το γνωρίζει σίγουρα και ο κύριος Βαρουφάκης, σαν ειδικευμένος θεωρητικός των Παιγνίων και η κυρία Merkel, ως φαινόμενο στρατηγικής. Οι προσφορές της ελληνικής κυβέρνησης είναι ήδη μια απόκλιση από τις προεκλογικές υποσχέσεις της. Στην κανονική διαδικασία της ζωής μεταξύ ίσων, υπάρχουν πάντα όλοι οι συσχετισμοί των ενδιάμεσων αποτελεσμάτων: Win-Win, Win-Lose, Lose-Win και Lose-Lose. Εάν και οι δύο επιδιώκουν πάντα μόνο τις μαξιμαλιστικές τους απαιτήσεις, απλά τότε στο παιχνίδι με το αυτοκίνητο συμμετέχουν μόνο παράτολμοι που επιδεκτικά δένουν προηγουμένως τα τιμόνια τους – τότε και οι δύο καταλήγουν στο νεκροταφείο.

Απόδοση από τα γερμανικά: Βασίλης Στοϊλόπουλος

[Πηγή: ardin-rixi, 23/02/2015]