Ο «Ρωσικός Κόσμος» - Τι σημαίνει για τη Ευρώπη και τον κόσμο το νέο δόγμα του Πούτιν

Ο «Ρωσικός Κόσμος»

 Τι σημαίνει για τη Ευρώπη και τον κόσμο το νέο δόγμα του Πούτιν

«Ό,τι έχεις από τους προγόνους σου κληρονομήσει,

κατάκτησέ το, για να σου ανήκει…»

Γκαίτε, Φάουστ

 

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη

 

Ο Μέγας Ναπολέων, προτού πεθάνει, τον Μάϊο του 1821, εξόριστος στα υπερπόντια εδάφη της Αγίας Ελένης, είχε σε ανύποπτο χρόνο εκτιμήσει ότι δύο θα είναι οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις που θα κυριαρχήσουν τους επόμενους αιώνες: οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Η ιστορία σίγουρα δικαίωσε την διορατικότητά του, ιδίως τα μεγάλα γεγονότα του 20^ου αιώνα με τις δύο παγκόσμιες συγκρούσεις και τον Ψυχρό Πόλεμο.

Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ρώσοι ηγέτες ενστερνίστηκαν την υπόσχεση στενότερων σχέσεων. Οι πρόεδροι των ΗΠΑ θα έμεναν προσηλωμένοι, σύμφωνα με τα λόγια του Μπιλ Κλίντον, «σε μια στρατηγική συμμαχία με την μετακομμουνιστική Ρωσία» και στην ενσωμάτωση της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα. Όμως σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν επιδεινωθεί και βρίσκονται στο πιο επικίνδυνο σημείο τους εδώ και δεκαετίες, χειρότερα κι από την ψυχροπολεμική περίοδο.

Τι πήγε, λοιπόν, στραβά; Κατά την ρωσική άποψη, μεγάλο μέρος της ευθύνης πέφτει στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκμεταλλεύτηκαν τη Ρωσία όταν αυτή ήταν αδύναμη, επεκτείνοντας το ΝΑΤΟ και βομβαρδίζοντας τη Σερβία το 1999, εισβάλλοντας στο Ιράκ το 2003, και, όπως φαίνεται, βοήθησαν στην ανατροπή φιλορωσικών κυβερνήσεων στην Γεωργία το 2003 και στην Ουκρανία αρχικά το 2004 και ύστερα το 2014.

Η πρώτη προειδοποίηση από τον Πούτιν ήρθε στην Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου το 2007, όταν ο Πούτιν υπερασπίστηκε την χώρα του με έντονο τρόπο και ξάφνιασε τους Δυτικούς παρευρισκόμενους με αυτή τη νέα γραμμή ανάλυσης: «Βλέπουμε μια όλο και μεγαλύτερη περιφρόνηση για τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου... Ένα κράτος, και, φυσικά, πρώτα και κύρια οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχει υπερβεί τα εθνικά του σύνορα με κάθε τρόπο».

Η περίοδος σχετικής αρμονίας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας άρχισε να καταρρέει το 2011 με τις ψευτο-«Αραβικές Ανοίξεις» και τον συριακό εμφύλιο πόλεμο. Η έγχρωμη επανάσταση του 2014 και το πραξικόπημα του Μαϊντάν στην Ουκρανία σηματοδότησαν την έναρξη του Νέου Ψυχρού Πολέμου. Ο Πούτιν, ως πρώην πράκτορας της KGB, δεν είχε ποτέ την τάση να πιστεύει στην καλή πίστη της Ουάσιγκτων. Τον Δεκέμβριο του 2014, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκφώνησε την ετήσια Προεδρική Ομιλία προς την Ομοσπονδιακή Συνέλευση στην αίθουσα Αγίου Γεωργίου του Κρεμλίνου ενώπιον ακροατηρίου άνω των 1.000 ατόμων.

Στην ομιλία του αυτή παρέθεσε αναλυτικά για πρώτη φορά τη νέα αντίληψη της κουλτούρας του «ρωσισμού», καθώς οι σκιές μεγάλωναν όλο και περισσότερο στις σχέσεις της Ορθόδοξης Ρωσίας και του Φαουστιανού δυτικού κόσμου.

Όπως τόνισε για την προσάρτηση της Κριμαίας: «Ήταν ένα γεγονός ιδιαίτερης σημασίας για τη χώρα και τον λαό, διότι στην Κριμαία ζει ο λαός μας και η Χερσόνησος έχει στρατηγική σημασία για τη Ρωσία ως πνευματική πηγή ανάπτυξης ενός πολύπλευρου αλλά συμπαγούς ρωσικού έθνους και ενός συγκεντρωτικού ρωσικού κράτους. Στην Κριμαία, στην αρχαία πόλη Χερσόνησο ή Κορσούν, όπως την αποκαλούσαν οι αρχαίοι Ρώσοι χρονογράφοι, βαφτίστηκε ο Μέγας Πρίγκιπας Βλαδίμηρος πριν φέρει τον Χριστιανισμό στη Ρωσία.

Ο Χριστιανισμός ήταν μια ισχυρή πνευματική ενοποιητική δύναμη που βοήθησε να εμπλακούν διάφορες φυλές και φυλετικές ενώσεις του απέραντου ανατολικού σλαβικού κόσμου με εθνοτική ομοιότητα, κοινή γλώσσα, κοινά στοιχεία του υλικού πολιτισμού τους και κοινή επικράτεια στην δημιουργία ενός ρωσικού έθνους και ρωσικού κράτους. Χάρη σε αυτή την πνευματική ενότητα οι πρόγονοί μας είδαν για πρώτη φορά και για πάντα τους εαυτούς τους ως ένα ενωμένο έθνος. Όλα αυτά μας επιτρέπουν να πούμε ότι η Κριμαία, η αρχαία Κορσούν ή Χερσόνησος και η Σεβαστούπολη έχουν ανεκτίμητη πολιτιστική και ακόμη και ιερή σημασία για τη Ρωσία, όπως το Όρος του Ναού στην Ιερουσαλήμ για τους οπαδούς του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού.

Και έτσι θα την θεωρούμε πάντα».

Ο Πούτιν, στην ομιλία του, στις 30 Σεπτεμβρίου, κατά την τελετή προσάρτησης των τεσσάρων περιοχών της Ουκρανίας στην Ρωσία, αναφέρθηκε με θετικό τρόπο στον εθνικιστή θρησκευτικό φιλόσοφο Ιβάν Ιλίν. Το ρωσικό ενδιαφέρον για τις γεωπολιτικές απόψεις αυτού του φιλοσόφου έχει αναβιώσει πολύ έντονα στους κύκλους του Κρεμλίνου μετά το 2000. Μεγάλος θαυμαστής του θεωρείται και ο γνωστός σκηνοθέτης Νικήτα Μιχάλκωφ, ο οποίος συμβουλεύει τον Πούτιν.

Στο διάγγελμα που απηύθυνε από τηλεοράσεως ο Ρώσος πρόεδρος, την Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2022, λίγο πριν την έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», άφησε καθαρά να εννοηθεί ότι την Ουκρανία την θεωρεί άρρηκτα ενωμένη με την Ρωσία «δια του αίματος και κοινών οικογενειακών δεσμών», αμφισβητώντας ουσιαστικά την ύπαρξη ανεξάρτητου ουκρανικού καθεστώτος. Ο λόγος του απηχούσε ακριβώς τις φιλοσοφικές θέσεις του Ιβάν Ιλίν, ο οποίος, από την δεκαετία του ’90, χρησιμεύει ως το «ευαγγέλιο» για την ανάσταση της μεγάλης ρωσικής αυτοκρατορίας. Είναι φανερό ότι ο Βλαδίμηρος Πούτιν έχει ασπαστεί αυτό το όραμα ως πολιτικό και πνευματικό του καθήκον, σύμφωνα με τον Spectator, για την οικοδόμηση μιας «ανοιχτής Ευρασίας» από το Βλαδιβοστόκ στην Άπω Ανατολή μέχρι την Λισσαβώνα στον Ατλαντικό.

Η δήλωση του Βλαντίμιρ Πούτιν, στις 21 Φεβρουαρίου 2022, ήταν μια απάντηση στις απειλές των ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα σε προληπτική βάση εναντίον της Ρωσίας, παρά την «διαβεβαίωση» του Τζο Μπάϊντεν ότι οι ΗΠΑ δεν θα καταφύγουν σε πυρηνική επίθεση «Πρώτου Πλήγματος» εναντίον ενός εχθρού της Αμερικής:

«Επιτρέψτε μου [είπε ο Πούτιν] να εξηγήσω ότι τα έγγραφα στρατηγικού σχεδιασμού των ΗΠΑ περιέχουν τη δυνατότητα ενός λεγόμενου προληπτικού πλήγματος κατά των πυραυλικών συστημάτων του εχθρού. Και ποιος είναι ο κύριος εχθρός για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ; Το ξέρουμε και αυτό. Είναι η Ρωσία. Στα έγγραφα του ΝΑΤΟ, η χώρα μας δηλώνεται επίσημα και άμεσα ως η κύρια απειλή για την ασφάλεια του Βόρειου Ατλαντικού. Και η Ουκρανία θα χρησιμεύσει ως προωθημένο εφαλτήριο για το χτύπημα». (Ομιλία Πούτιν, 21 Φεβρουαρίου 2022)

Το νέο πυρηνικό στρατηγικό δόγμα των ΗΠΑ συνίσταται στην παρουσίαση των πυρηνικών όπλων ως μέσου «αυτοάμυνας» και όχι ως «όπλου μαζικής καταστροφής». Επιπλέον, υπάρχουν ισχυρά οικονομικά συμφέροντα πίσω από αυτό, τα οποία συνδέονται με το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων που ξεκίνησε υπό τον Πρόεδρο Ομπάμα.

Η Ουκρανία είναι το σύμπτωμα ενός «άρρωστου» κόσμου, είπε, απευθυνόμενος, στις 27 Οκτωβρίου, στην συνεδρίαση της ολομέλειας της 19^ης ετήσιας συνάντησης (2022) της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Βαλντάϊ (κάτι σαν το ρωσικό Νταβός), ο Πούτιν, σε μια ιδιαίτερα σημαντική ομιλία του, που διήρκεσε πάνω από 4 ώρες και έδωσε τις συντεταγμένες του νέου ρωσικού δόγματος για τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Ο Ρώσος πρόεδρος στην πολύωρη ομιλία του κινήθηκε στα πλαίσια του νέου δόγματος εξωτερικής πολιτικής, που βασίζεται στην έννοια του «Ρωσικού Κόσμου», μια στρατηγική που ενσωματώνει εθνικές, πολιτικές και θρησκευτικές ιδέες μαζί: «Η Ρωσική Ομοσπονδία παρέχει υποστήριξη στους συμπατριώτες της που ζουν στο εξωτερικό όσον αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων τους, την διασφάλιση των συμφερόντων τους και την διατήρηση της ρωσικής πολιτισμικής τους ταυτότητας», αναφέρεται. Σημειώνει ότι οι δεσμοί της Ρωσίας με τους ρωσόφωνους πληθυσμούς στο εξωτερικό ενίσχυσαν την εικόνα της στη διεθνή σκηνή ως «μια δημοκρατική χώρα που αγωνίζεται για τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου». (ΑΠΕ-ΜΠΕ, 5 Σεπτεμβρίου 2022)

Ο πρόεδρος Πούτιν άσκησε μια εξαντλητική, πολυεπίπεδη κριτική της μονοπολικής παγκοσμιοποίησης. Από τον Σαίξπηρ μέχρι την δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Σουλεϊμανί, από σκέψεις για την πνευματικότητα μέχρι τη δομή του ΟΗΕ, από την Ευρασία ως λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού έως τις σημαντικές διασυνδέσεις σήμερα των Ευρασιατικών χωρών, η ομιλία του «ζωγράφισε» έναν πίνακα τύπου Μπρύγκελ για το «ιστορικό ορόσημο» που έχουμε μπροστά μας, εν μέσω «της πιο επικίνδυνης δεκαετίας από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».

Ο Πούτιν μάλιστα τόλμησε να πει ότι, σύμφωνα με τα λόγια των κλασικών, «η κατάσταση είναι, σε έναν βαθμό, επαναστατική», καθώς «οι ανώτερες τάξεις δεν μπορούν, και οι κατώτερες τάξεις δεν θέλουν να ζουν πλέον έτσι». Συνεπώς, όλα παίζονται, καθώς «το μέλλον της νέας παγκόσμιας τάξης διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας».

Η Ρωσία έχει στραφεί καθαρά προς την Ευρασία. Από τα μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τις χρηματοπιστωτικές αγορές συζητήθηκε μια σειρά συμφωνιών και προτάσεων σχετικά με την διαμόρφωση του νομικού πλαισίου της Ευρασιατικής Οικονομικής Επιτροπής (EEC) και την διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων στην συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε φέτος, στις 15 Σεπτεμβρίου, στην έδρα της Ευρασιατικής Οικονομικής Επιτροπής στην Μόσχα.

Η ομιλία και οι παρεμβάσεις του Πούτιν στις ερωτήσεις και απαντήσεις που ακολούθησαν θα πρέπει να αναλυθούν ως ένα συνεκτικό όραμα για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Εδώ σας προσφέρουμε τα 10 πιο σημαντικά σημεία, όπως τα αλιεύσαμε στους Asia Times:

1.     «Ο κόσμος είναι μάρτυρας της υποβάθμισης των παγκόσμιων θεσμών, της διάβρωσης της αρχής της συλλογικής ασφάλειας, της αντικατάστασης του διεθνούς δικαίου από τις ‘’κυρώσεις’’».

2.     «Ακόμη και στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, κανείς δεν αρνήθηκε την ύπαρξη του πολιτισμού και της τέχνης του Άλλου. Σήμερα στην Δύση, κάθε εναλλακτική άποψη κηρύσσεται ανατρεπτική».

3.     «Οι Ναζί έκαιγαν βιβλία. Τώρα οι δυτικοί πατέρες του ‘’φιλελευθερισμού’’ απαγορεύουν τον Ντοστογιέφσκι».

4.    «Η Ρωσία δεν θεωρούσε και δεν θεωρεί τον εαυτό της εχθρό της Δύσης».

5.     «Η Ρωσία προσπάθησε να οικοδομήσει σχέσεις με τη Δύση και το ΝΑΤΟ - να ζήσουν μαζί ειρηνικά και αρμονικά. Η απάντησή τους σε κάθε συνεργασία ήταν απλώς ‘’όχι’’».

6.     «’’Εν μέρει’’ η κατάσταση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας μπορεί να θεωρηθεί εμφύλιος πόλεμος: Όταν δημιούργησαν την Ουκρανία, οι Μπολσεβίκοι την προίκισαν με αρχέγονα ρωσικά εδάφη - της έδωσαν όλη τη Μικρή Ρωσία, ολόκληρη την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ολόκληρο το Ντονμπάς».

7.     «Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι είναι ένας λαός - αυτό είναι ιστορικό γεγονός. Η Ουκρανία εξελίχθηκε ως ένα τεχνητό κράτος. Η μόνη χώρα που μπορεί να εγγυηθεί την κυριαρχία της είναι η χώρα που την δημιούργησε - η Ρωσία».

8.     «Ο μονοπολικός κόσμος φτάνει στο τέλος του. Η Δύση είναι ανίκανη να κυβερνήσει μόνη της τον κόσμο. Ο κόσμος βρίσκεται σε ένα ιστορικό ορόσημο μπροστά στην πιο επικίνδυνη και σημαντική δεκαετία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο».

9.     «Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ‘’Δύσεις’’. Η πρώτη είναι παραδοσιακή, με πλούσιο πολιτισμό. Η δεύτερη είναι επιθετική και αποικιοκρατική».

10. «Δεν χρειαζόμαστε ένα πυρηνικό χτύπημα στην Ουκρανία, δεν υπάρχει κανένα νόημα - ούτε πολιτικό ούτε στρατιωτικό».

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε σε όλους τους δημοσιογραφικούς και διπλωματικούς κύκλους το γεγονός ότι ο Πούτιν συνεχίζει να ενισχύει το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των γκλομπαλιστικών ελίτ της Δύσης και της ξεσηκωμένης εναντίον τους κοινής γνώμης, τονίζοντας ότι η Ρωσία και η παραδοσιακή Δύση μοιράζονται κοινές αξίες που δημιουργούν μια υγιή βάση για διάλογο.

«Στις σημερινές συνθήκες έντονης σύγκρουσης, επιτρέψτε μου να το ξεκαθαρίσω. Ως ανεξάρτητος πολιτισμός, η Ρωσία ποτέ δεν θεωρούσε τον εαυτό της εχθρό της Δύσης. ...

Αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν δύο Δύσεις - τουλάχιστον δύο και ίσως περισσότερες - η Δύση των παραδοσιακών, κυρίως χριστιανικών αξιών, της ελευθερίας, του πατριωτισμού, του μεγάλου πολιτισμού και τώρα και των ισλαμικών αξιών, αφού πλέον σε πολλές δυτικές χώρες μεγάλες ομάδες πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Αυτή η Δύση είναι κατά κάποιο τρόπο κοντά μας, έχουμε κοινές αρχαίες ρίζες.

Ωστόσο, υπάρχει και μια διαφορετική Δύση - επιθετική, κοσμοπολίτικη και νεοαποικιακή - που λειτουργεί ως εργαλείο των νεοφιλελεύθερων ελίτ. Είναι φυσικό, ότι η Ρωσία δεν θα δεχτεί ποτέ τις επιταγές αυτής της Δύσης...».

Στην ομιλία του και στην διάρκεια των ερωτήσεων και απαντήσεων που ακολούθησε, ο Πούτιν τόνισε επανειλημμένα, ότι η Δύση είναι υποχρεωμένη να ξεκινήσει διάλογο με τα άλλα κέντρα εξουσίας. Στην συνεδρίαση συμμετείχαν 111 εμπειρογνώμονες, πολιτικοί, διπλωμάτες και οικονομολόγοι από την Ρωσία και άλλες 40 χώρες.

Ο Ρώσος Πρόεδρος επεσήμανε, ότι η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού αποδέχεται και συμμερίζεται την προσέγγιση της Ρωσίας για τις ηθικές αξίες - οι παραδοσιακές κοινωνίες στην Ανατολή, την Λατινική Αμερική, την Αφρική και την Ευρασία αποτελούν τη βάση του παγκόσμιου πολιτισμού.

Έχουμε πολλούς φίλους και πολλούς υποστηρικτές στις ευρωπαϊκές χώρες και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού των ΗΠΑ εμμένει στις παραδοσιακές αξίες και είναι μαζί μας, το ξέρουμε αυτό, τόνισε απευθυνόμενος στους οπαδούς του Τραμπ.

Το χριστιανικό όραμα του Πούτιν

Από τότε που ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία το 2000, είναι της μόδας μεταξύ ερευνητών, δημοσιογράφων και πολιτικών να προσπαθούν να ανακαλύψουν «πώς σκέφτεται ο Πούτιν».

Είναι σημαντικό το πώς ο Πούτιν, στην βιογραφία του με τίτλο «Σε Πρώτο Πρόσωπο», εκτιμά ότι η πρώτη γραμμή σε κάθε ρωσικό νομικό κώδικα θα πρέπει να είναι οι ηθικές αξίες και ότι η Ρωσία πρέπει να ενδιαφέρεται τόσο για την πνευματική της θέση όσο και για την γεωγραφική της.

Για να κατανοήσουμε το όραμα του Πούτιν για την Ρωσία, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις απόψεις του για την πνευματικότητα και το έργο χριστιανών στοχαστών όπως οι Νικολάϊ Μπερντιάεφ, Ιβάν Ιλίν και Βλαντίμιρ Σολοβιώφ.

Ο Νικολάϊ Αλεξάντροβιτς Μπερντιάεφ (1874-1948) ήταν Ρώσος θρησκειοφιλόσοφος ο οποίος έδωσε έμφαση στην υπαρξιακή πνευματική σημασία της ανθρώπινης ελευθερίας και του ανθρώπινου προσώπου. Σύμφωνα με τον Μπερντιάεφ, «ο άνθρωπος συνενώνει δύο κόσμους, τον θεϊκό και τον φυσικό κόσμο». Οι δύο φύσεις, λέει, πρέπει να ενωθούν μέσω της ελευθερίας και της δημιουργικότητας για να ξεπεραστεί ο δυϊσμός της ύπαρξης.

Ο Ιβάν Αλεξάντροβιτς Ιλίν (1883-1954) ήταν Ρώσος πολιτικός και θρησκευτικός φιλόσοφος, που παρείχε μια μεταφυσική και ηθική αιτιολόγηση για τον πολιτικό ολοκληρωτισμό.

Ο Ιβάν Ιλίν αναφέρεται όχι μόνο από τον Πρόεδρο της Ρωσίας, αλλά και από τον πρώην πρωθυπουργό Μεντβέντεφ, τον υπουργό Εξωτερικών Λαβρώφ και από πολλά ακόμα στελέχη του καθεστώτος... ακόμα κι από τον πατριάρχη Κύριλλο. Ο Mikhael Zygar, στο βιβλίο του «All the Kremlin's Men» (Όλοι οι Άνθρωποι του Κρεμλίνου), ισχυρίζεται ότι ακριβώς αυτά τα έργα του Ιλίν επηρέασαν τον ορισμό που έδωσε ο Πούτιν για τις παραδοσιακές ρωσικές αξίες.

Ο Βλαντίμιρ Σολοβιώφ (1853-1900) ήταν ένας Ρώσος φιλόσοφος και μυστικιστής, ο οποίος, αντιδρώντας στην ευρωπαϊκή ρασιοναλιστική σκέψη, επιχείρησε μια σύνθεση θρησκευτικής φιλοσοφίας, επιστήμης και ηθικής στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου Χριστιανισμού. Ήταν γιος του ιστορικού Σεργκέϊ M. Σολοβιώφ (1820-1879), που έγραψε την ιστορία της Ρωσίας από αρχαιοτάτων χρόνων… σε 29 τόμους.

Ο Βλαντίμιρ Σολοβιώφ, μετά από μια βασική εκπαίδευση στις γλώσσες, την ιστορία και την φιλοσοφία, πήρε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, το 1874, με την διατριβή «Η κρίση της δυτικής φιλοσοφίας: Κατά των Θετικιστών». Το ιδανικό του Σολοβιώφ ήταν η σταθερή κεντρική εξουσία σε στενή συνάφεια με την θεϊκή ιδέα της «απόλυτης ολότητας».

Το βασικό μήνυμα αυτών των φιλοσόφων είναι ο μεσσιανικός ρόλος της Ρωσίας στην παγκόσμια ιστορία και η ανάγκη της να διατηρηθεί μέσω της Ορθοδοξίας και της αποκατάστασης των ιστορικών συνόρων της.

Μελετώντας τα αίτια της τραγωδίας της Ρωσίας του 20ου αιώνα, ο Ιλίν έγραψε:

«Για να ξανακάνει την Ρωσία μεγάλη, ο ρωσικός λαός πρέπει να πιστέψει στον Θεό.  Αυτή η πίστη θα ενισχύσει το μυαλό και τη θέλησή τους.  Θα τους κάνει αρκετά δυνατούς για να ξεπεράσουν τον εαυτό τους».

Ο Ιλίν πίστευε στο θρησκευτικό χάρισμα και το ταλέντο της ρωσικής ψυχής.  Σύμφωνα με τα λόγια του: «Η ρωσική ιστορία είναι γεμάτη από την ηθική που θριαμβεύει πάνω στις δυσκολίες, τους πειρασμούς, τους κινδύνους και τους εχθρούς».

Από την πλευρά τους, ο Σολοβιώφ και ο Μπερντιάεφ υποστήριξαν ότι η ιστορική αποστολή της Ρωσίας είναι να δείξει το δρόμο προς την ανθρώπινη ενοποίηση.  Η Ρωσία θα ξεπεράσει την κοσμικότητα και την αθεΐα και θα δημιουργήσει ένα ενιαίο πνευματικό βασίλειο. «Η ρωσική μεσσιανική αντίληψη», είπε ο Μπερντιάεφ, «ανέκαθεν εξυψώνει τη Ρωσία ως μια χώρα που θα βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων της ανθρωπότητας».

Βασικό στοιχείο της κοσμοθεωρίας του Πούτιν δεν είναι μόνο η προσήλωσή του στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ως θεσμό, αλλά και ο θαυμασμός του για αυτούς τους τρεις Ρώσους χριστιανούς φιλοσόφους του 19ου και 20ού αιώνα, τους οποίους συχνά αναφέρει στις ομιλίες του.  Οι περιφερειακοί κυβερνήτες της Ρωσίας έλαβαν μάλιστα εντολή να διαβάσουν τα έργα αυτών των φιλοσόφων και ο Πούτιν δίνει συστηματικά εντολή σε ολόκληρη την διοίκησή του να διαβάζει ορισμένους φιλοσόφους που είναι φανερά φιλοχριστιανοί, προκειμένου να προωθήσει το χριστιανικό του όραμα για την Ρωσία. Καθιστά, επίσης, συνεχώς σαφές ότι οραματίζεται την Ρωσία ως χριστιανική χώρα.

Το 2014, ο Πούτιν ζήτησε την αποκατάσταση δύο ιστορικών μοναστηριών του Κρεμλίνου: της μονής Τσουντόφ, γνωστής επισήμως ως Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που ιδρύθηκε το 1358 από τον Μητροπολίτη Μόσχας Αλέξιο και ήταν αφιερωμένη στο θαύμα (chudo στα ρωσικά) του Αρχαγγέλου Μιχαήλ εν Χώναις (Κολοσσαί της Μικράς Ασίας) και της μονής Voznesensky (Αναλήψεως) με το υπέροχο τέμπλο, τα οποία καταστράφηκαν από τους Μπολσεβίκους. Θέλει επίσης να ανοικοδομηθεί μια άλλη εκκλησία που καταστράφηκε από τους Μπολσεβίκους στο Κρεμλίνο.

Ο κύριος στόχος του είναι η αναδημιουργία της πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και η αναβίωση των παραδοσιακών αξιών στη σύγχρονη κοινωνία. Η ανέγερση νέων εκκλησιών -η Οικοδομική Έκρηξη των Εκκλησιών- αποτελεί μέρος του λεγόμενου «Προγράμματος-200» στην Μόσχα. Είναι εντυπωσιακό το πόσο μεγάλα και ακριβά είναι πράγματι ορισμένα από αυτά τα νέα εκκλησιαστικά «συγκροτήματα».

Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα ιδιαίτερο μέρος, η καρδιά του οποίου είναι η εκκλησία, όπου οι πολίτες θα μπορούν να παραμένουν για όσο το δυνατόν περισσότερο. Και όχι απλώς να μένουν, αλλά να αναπτυχθούν. Πρώτα απ' όλα, πνευματικά - μέσω της προσευχής και της εκκλησιαστικής ζωής. Αλλά και πολιτιστικά - μέσα από μαθήματα, εκθέσεις, ταινίες στο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Τα πάντα είναι μελετημένα εδώ, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να επικεντρωθούν σε ό,τι είναι πιο σημαντικό γι' αυτούς.

Το Κρεμλίνο είναι το πολιτικό και ιστορικό κέντρο όχι μόνο της Μόσχας αλλά και της Ρωσίας. Ζητώντας την αποκατάσταση αυτών των χριστιανικών κτιρίων, ο Πούτιν αποποιήθηκε την σοβιετική κληρονομιά με την αθεϊστική ιδεολογία και επιβεβαίωσε την Ορθοδοξία ως την καρδιά του ρωσικού πολιτισμού.

Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν ήταν από αυτούς που είχαν ασκήσει δριμύτατη κριτική στο σοβιετικό καθεστώς μέσα από τα βιβλία του. Ωστόσο το 1978, μιλώντας στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στους εορτασμούς της 327^ης επετείου από την ίδρυσή του, αντί για θετική άποψη για την Δύση, την κατηγόρησε για «την επίμονη τύφλωση της υπεροχής», μια ατάκα που χρησιμοποίησε κι ο Πούτιν στην ομιλία του στην Λέσχη Βαλντάϊ. Δεν είναι τυχαίο ότι το Χάρβαρντ χρηματοδοτήθηκε από πλούσιους εμπόρους σκλάβων και ότι διάσημα μέλη του προωθούσαν την ευγονική τον 19^ο και 20^ο αιώνα.

Η ώρα της Ανατολής

Στο Μέρος Β’ της πιο σημαντικής συνέντευξης της τελευταίας 20ετίας του προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν έγινε λόγος για  την άνοδο της Ασίας και την διάλυση της Δύσης εξαιτίας των πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί από τις δυτικές κυβερνήσεις.

Παραθέτουμε τα πιο χαρακτηριστικά μέρη της ομιλίας του, σύμφωνα με την ελληνική μετάφραση από την ιστοσελίδα «Κοσμοδρόμιο».

Σύμφωνα με τον Πούτιν, η λεγόμενη Δύση είναι ένα θεωρητικό κατασκεύασμα, καθώς δεν είναι ενιαία και σαφώς είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύμπλεγμα. Η Δύση έχει λάβει μια σειρά από μέτρα τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες που αποσκοπούν στην κλιμάκωση της κατάστασης. Αυτό περιλαμβάνει την υποδαύλιση του πολέμου στην Ουκρανία, τις προκλήσεις γύρω από την Ταϊβάν και την αποσταθεροποίηση των παγκόσμιων αγορών τροφίμων και ενέργειας…

Η παγκόσμια ισχύς είναι ακριβώς αυτό που διακυβεύεται στο παιχνίδι της λεγόμενης Δύσης. Αλλά αυτό το παιχνίδι είναι σίγουρα επικίνδυνο, αιματηρό και βρώμικο. Αρνείται την κυριαρχία χωρών και λαών, την ταυτότητα και τη μοναδικότητά τους και καταπατά τα συμφέροντα άλλων κρατών. Οι προτάσεις της Ρωσίας προς τους δυτικούς εταίρους μας για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ενός συστήματος συλλογικής ασφάλειας για άλλη μια φορά απορρίφθηκαν τον Δεκέμβριο του 2021…

Στην συνέχεια ο Πούτιν παρέθεσε ένα απόσπασμα από την περίφημη ομιλία που έδωσε ο Αλεξάντερ Σολζενίτσιν στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, το 1978. Είπε ότι χαρακτηριστικό της Δύσης είναι “μια συνεχής τύφλωση ανωτερότητας” – και συνεχίζεται μέχρι σήμερα – η οποία “υποστηρίζει την πεποίθηση ότι τεράστιες περιοχές παντού στον πλανήτη μας πρέπει να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν στο επίπεδο των σημερινών δυτικών συστημάτων”. Το είπε αυτό το 1978. Τίποτα δεν έχει αλλάξει.

Στα σχεδόν 50 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε, η τύφλωση για την οποία μίλησε ο Σολζενίτσιν και η οποία είναι ανοιχτά ρατσιστική και νεοαποικιακή, απέκτησε ιδιαίτερα στρεβλές μορφές, ιδίως μετά την εμφάνιση του λεγόμενου μονοπολικού κόσμου. Η πίστη στο αλάθητο κάποιου είναι πολύ επικίνδυνη - είναι μόνο ένα βήμα μακριά από την επιθυμία των αλάθητων να καταστρέψουν αυτούς που δεν τους αρέσουν, ή όπως λένε, να τους «ακυρώσουν» (cancel culture).

Ακόμα και στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, στο αποκορύφωμα της αντιπαράθεσης των δύο συστημάτων, των ιδεολογιών και της στρατιωτικής αντιπαλότητας, δεν πέρασε από το μυαλό κανενός να αρνηθεί την ίδια την ύπαρξη του πολιτισμού, της τέχνης και της επιστήμης άλλων λαών, των αντιπάλων τους.

Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι τα είχε προφητικά προβλέψει όλα αυτά τον 19ο αιώνα. Ένας από τους χαρακτήρες του μυθιστορήματός του «Δαίμονες», ο μηδενιστής Σιγκαλέφ, περιέγραψε το λαμπρό μέλλον που φανταζόταν με τον ακόλουθο τρόπο: «Ξεκινώντας από την απεριόριστη ελευθερία, καταλήγω στον απεριόριστο δεσποτισμό». Σε αυτό έχουν καταλήξει οι δυτικοί μας αντίπαλοι, είπε ο Πούτιν. Ένας άλλος χαρακτήρας του μυθιστορήματος, ο Πιοτρ Βερχοβένσκι-Σάτοφ τον απηχεί, μιλώντας για την ανάγκη καθολικής προδοσίας, καταγγελίας και κατασκοπείας και υποστηρίζοντας ότι η κοινωνία δεν χρειάζεται ταλέντα ή μεγαλύτερες ικανότητες: «Η γλώσσα του Κικέρωνα κόβεται, ο Κοπέρνικος βγάζει τα μάτια του και ο Σαίξπηρ λιθοβολείται». Σε αυτό το σημείο καταλήγουν οι δυτικοί μας αντίπαλοι. Τι είναι αυτό, αν όχι ο δυτικός ακυρωτικός πολιτισμός;, αναρωτήθηκε ο Πούτιν.

Αναφέρθηκε, επίσης, σε έναν άλλο Ρώσο φιλόσοφο, τον Αλεξάντερ Ζινόβιεφ, ο οποίος, πριν από 20 και πλέον χρόνια, είπε ότι ο δυτικός πολιτισμός χρειαζόταν ολόκληρο τον πλανήτη ως μέσο ύπαρξης και όλους τους πόρους της ανθρωπότητας για να επιβιώσει στο επίπεδο που είχε φτάσει. Αυτό είναι που θέλουν, έτσι ακριβώς είναι τα πράγματα.

Επιπλέον, η Δύση εξασφάλισε αρχικά ένα τεράστιο προβάδισμα σε αυτό το κοινωνικό σύστημα επειδή η ίδια είχε αναπτύξει τις αρχές και τους μηχανισμούς του. Μόλις, όμως, οι μη δυτικές χώρες άρχισαν να αποκομίζουν κάποια οφέλη από την παγκοσμιοποίηση, κυρίως τα μεγάλα έθνη της Ασίας, η Δύση άλλαξε αμέσως ή κατάργησε πλήρως πολλούς από αυτούς τους κανόνες. Και οι λεγόμενες ιερές αρχές του ελεύθερου εμπορίου, του οικονομικού ανοίγματος, του ισότιμου ανταγωνισμού, ακόμη και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας ξεχάστηκαν ξαφνικά, εντελώς. Αλλάζουν τους κανόνες εν κινήσει, επί τόπου, όπου βλέπουν μια ευκαιρία για τον εαυτό τους.

Ιδού ένα άλλο παράδειγμα της αντικατάστασης εννοιών και σημασιών. Για πολλά χρόνια, οι δυτικοί ιδεολόγοι και πολιτικοί έλεγαν στον κόσμο ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση στη δημοκρατία (ΤΙΝΑ: η δυτική παγκοσμιοποίηση ήταν μονόδρομος). Ομολογουμένως, εννοούσαν το δυτικού τύπου, το λεγόμενο φιλελεύθερο μοντέλο δημοκρατίας. Απέρριπταν αλαζονικά όλες τις άλλες παραλλαγές και μορφές διακυβέρνησης από τους λαούς. Αυτός ο τρόπος διαμορφώνεται από την εποχή της αποικιοκρατίας, λες και όλοι οι άλλοι ήταν δευτεροκλασάτοι, ενώ αυτοί ήταν εξαιρετικοί. Συνεχίζεται εδώ και αιώνες και συνεχίζεται μέχρι σήμερα…

Για παράδειγμα, οι προτάσεις των Ούγγρων βουλευτών του Ιουλίου για την κωδικοποίηση της δέσμευσης στις ευρωπαϊκές χριστιανικές αξίες και τον πολιτισμό στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίστηκαν ως μια ευθεία και εχθρική πράξη σαμποτάζ. Τι σημαίνει αυτό;

Στο σημείο αυτό ο Βλαδίμηρος Πούτιν θύμισε ότι, πάνω από χίλια χρόνια, η Ρωσία έχει αναπτύξει μια μοναδική κουλτούρα αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των θρησκειών του κόσμου. «Δεν υπάρχει καμία ανάγκη να ακυρώσουμε τίποτα, είτε πρόκειται για χριστιανικές αξίες, είτε για ισλαμικές αξίες, είτε για εβραϊκές αξίες. Έχουμε και άλλες παγκόσμιες θρησκείες. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να σέβεστε ο ένας τον άλλον. Σε ορισμένες περιοχές μας – απλά το γνωρίζω από πρώτο χέρι – οι άνθρωποι γιορτάζουν μαζί τις χριστιανικές, ισλαμικές, βουδιστικές και εβραϊκές γιορτές και το απολαμβάνουν καθώς συγχαίρουν ο ένας τον άλλον και χαίρονται ο ένας για τον άλλον…».

Ο σεβασμός στους τρόπους και τα έθιμα των λαών και των πολιτισμών είναι προς το συμφέρον όλων. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι επίσης προς το συμφέρον της “Δύσης”, η οποία γίνεται γρήγορα μειοψηφία στη διεθνή σκηνή καθώς χάνει την κυριαρχία της. Βεβαίως, το δικαίωμα της δυτικής μειονότητας στη δική της πολιτιστική ταυτότητα πρέπει να διασφαλιστεί και να γίνει σεβαστό, αλλά, το σημαντικότερο, επί ίσοις όροις με τα δικαιώματα κάθε άλλου έθνους.

Το νέο δόγμα του «Ρωσικού Κόσμου» δίνει μεγάλη σημασία στις οικονομικές και πολιτικές δυνατότητες της Ευρασίας. Υπάρχουν αρκετές διακρατικές ενώσεις στην ευρασιατική ήπειρο, όπου οι περιφερειακές δυνάμεις αντιτίθενται από κοινού στην οικονομική κυριαρχία των Γκλομπαλιστών, του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Αν οι δυτικές ελίτ πιστεύουν ότι μπορούν να βάλουν τον λαό τους και τις κοινωνίες τους να υιοθετήσουν παράξενες και μοντέρνες ιδέες όπως τα δεκάδες φύλα ή οι παρελάσεις υπερηφάνειας των ομοφυλοφίλων, ας είναι. Ας κάνουν ό,τι θέλουν. Αλλά σίγουρα δεν έχουν κανένα δικαίωμα να λένε στους άλλους να ακολουθήσουν αυτά τα βήματά τους.

Ο κόσμος είναι από τη φύση του ποικιλόμορφος και οι προσπάθειες της Δύσης να στριμώξει τους πάντες στο ίδιο μοτίβο είναι σαφώς καταδικασμένες. Τίποτα δεν θα βγει από αυτές.

Η αλαζονική φιλοδοξία να επιτύχουν παγκόσμια κυριαρχία και, ουσιαστικά, να υπαγορεύσουν ή να διατηρήσουν την ηγεσία μέσω της υπαγόρευσης μειώνει πραγματικά το διεθνές κύρος των ηγετών του δυτικού κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών...

«Είμαι πεπεισμένος», κατέληξε ο Ρώσος πρόεδρος, «ότι τα έθνη του κόσμου δεν θα κλείσουν τα μάτια σε μια πολιτική εξαναγκασμού που έχει απαξιωθεί. Κάθε φορά η Δύση θα πρέπει να πληρώνει υψηλότερο τίμημα για τις προσπάθειές της να διατηρήσει την ηγεμονία της. Αν ήμουν μια δυτική ελίτ, θα σκεφτόμουν σοβαρά αυτή την προοπτική. Όπως είπα, ορισμένοι πολιτικοί επιστήμονες και πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες το σκέφτονται ήδη.

Στις σημερινές συνθήκες έντονης σύγκρουσης, θα είμαι ευθύς για ορισμένα πράγματα. Ως ανεξάρτητος και ξεχωριστός πολιτισμός, η Ρωσία δεν θεώρησε ποτέ και δεν θεωρεί τον εαυτό της εχθρό της Δύσης. Η αμερικανοφοβία, η αγγλοφοβία, η γαλλοφοβία και η γερμανοφοβία είναι οι ίδιες μορφές ρατσισμού με τη ρωσοφοβία ή τον αντισημιτισμό και, παρεμπιπτόντως, με την ξενοφοβία σε όλες τις μορφές της.

Είναι απλώς απαραίτητο να κατανοήσουμε με σαφήνεια ότι, όπως έχω ήδη πει και προηγουμένως, υπάρχουν δύο Δύσεις – τουλάχιστον δύο και ίσως περισσότερες, αλλά τουλάχιστον δύο – η Δύση των παραδοσιακών, κυρίως χριστιανικών αξιών, της ελευθερίας, του πατριωτισμού, του μεγάλου πολιτισμού και τώρα και των ισλαμικών αξιών – ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού σε πολλές δυτικές χώρες ακολουθεί το Ισλάμ. Αυτή η Δύση είναι κοντά μας σε κάτι. Μοιραζόμαστε μαζί της κοινές, ακόμη και αρχαίες ρίζες. Υπάρχει όμως και μια διαφορετική Δύση – επιθετική, κοσμοπολίτικη και νεοαποικιακή. Λειτουργεί ως εργαλείο των νεοφιλελεύθερων ελίτ. Φυσικά, η Ρωσία δεν θα συμφιλιωθεί ποτέ με τις επιταγές αυτής της Δύσης…».

Βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Μας περιμένει ίσως η πιο επικίνδυνη, απρόβλεπτη και ταυτόχρονα πιο σημαντική δεκαετία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Δύση αδυνατεί να κυβερνήσει την ανθρωπότητα μόνη της και η πλειοψηφία των εθνών δεν το ανέχεται πλέον αυτό. Αυτή είναι η κύρια αντίφαση της νέας εποχής. Οι ελίτ δεν μπορούν και οι άνθρωποι δεν θέλουν να ζουν έτσι πια.

Το κύριο ιστορικό καθήκον σήμερα είναι να επιλύσουμε αυτή την αντίφαση με τρόπο εποικοδομητικό και θετικό, με τον ρεαλισμό ενός πολυπολικού κόσμου, με στόχο την «συνένωση» (integratsiya) σε απάντηση της «παγκοσμιοποίησης» με τους όρους του δυτικού κόσμου.

 

Δημοσιεύθηκε στο Hellenic Nexus τ.185 – Δεκέμβριος 2022