Οι αρχιτέκτονες του σχιζοφρενούς χρήματος

Οι αρχιτέκτονες του σχιζοφρενούς χρήματος

του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη

Έχει καταστεί πλέον σαφές ότι ο συνδυασμός ενός συνόλου δυνάμεων που σχετίζονται με τον σημερινό καπιταλισμό καθιστούν την λειτουργία αυτού του συστήματος επιζήμια τόσο για την κοινωνία και τον πολιτισμό όσο και για το περιβάλλον, και είναι συνυπεύθυνες για την σημερινή παρακμή.

Απευθυνόμενος στον Ρίτσαρντ Φαλντ, διευθύνοντα σύμβουλο της πτωχευμένης Lehman Brothers, σε κάποια φάση της κορύφωσης της κρίσης του 2008, ο Δημοκρατικός βουλευτής της Καλιφόρνιας Χένρυ Ουάξμαν του είχε πει: «Η εταιρεία σας έχει πτωχεύσει και η οικονομία μας βρίσκεται σε κρίση. Ωστόσο, εσείς προσωπικά θα καταφέρετε να κρατήσετε 480 εκατομμύρια δολλάρια. Έχω μια πολύ βασική ερώτηση: Είναι δίκαιο αυτό; Έχετε μια κατοικία 14 εκατομμυρίων δολλαρίων μπροστά στον ωκεανό, στην Φλόριντα. Έχετε μια κατοικία θερινών διακοπών στο Σαν Βάλεϊ, στο Άϊνταχο… Ο πρώην πρόεδρός σας πήγαινε στην δουλειά με το δικό του ιδιωτικό ελικόπτερο…».

Σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερ Χερ (Robert Hare), έναν διεθνώς αναγνωρισμένο ψυχολόγο, ειδικό σε ψυχοπαθητικές συμπεριφορές, οι πολυεθνικές εταιρείες συμπεριφέρονται όπως και οι ψυχοπαθείς.

Η εταιρεία είναι ανεύθυνη γιατί «στην προσπάθειά της να εκπληρώσει τους στόχους της, θέτει τα πάντα σε κίνδυνο». Οι εταιρείες προσπαθούν «να παραπλανήσουν τους πάντες και τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης και της κοινής γνώμης», και είναι μεγαλομανείς, αφού πάντα επιμένουν ότι «είμαστε το νούμερο ένα, είμαστε οι καλύτεροι». Έχουν έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης και αντικοινωνικές τάσεις: «Η συμπεριφορά τους υποδεικνύει ότι δεν τους απασχολούν τα θύματά τους». Συχνά οι εταιρείες αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους και είναι ανίκανες να νιώσουν μεταμέλεια: «Αν οι εταιρείες συλλαμβάνονταν από τον νόμο, θα πλήρωναν μεγάλα πρόστιμα και …θα συνέχιζαν να κάνουν αυτό που έκαναν και πριν. Στην πραγματικότητα, σε πολλές περιπτώσεις τα πρόστιμα και οι κυρώσεις που πληρώνουν οι εταιρείες είναι ασήμαντα σε σύγκριση με τα κέρδη που προκύπτουν από τις παραβάσεις τους». (Τζόελ Μπάκαν, The Corporation, Εκδ. ΚΨΜ, Αθήνα 2008).

Η αποθέωση της σύγχρονης παρακμής: Το μοσχάρι των 18,6 εκατομ. δολλαρίων.

Το “Golden Calf”, ένα άσπρο μοσχάρι μέσα σε φορμαλδεΰδη, με κέρατα και έναν στρογγυλό δίσκο στο κεφάλι από χρυσό 18 καρατίων. Έργο του Βρετανού “καλλιτέχνη” Damien Hirst. Το όλο έργο παραπέμπει στην λατρεία του Βάαλ. Είναι πολύ φυσικό αυτό αφού το μάρκετινγκ της τέχνης υπηρετεί τον ίδιο ιερό στόχο με την Γουώλ Στρητ: το χρήμα!

Ο Δρ. Χερ περιγράφει τις πράξεις των μεγαλοστελεχών, που βλάπτουν τον κόσμο κυνηγώντας τους στόχους των εταιρειών τους: «Ο στόχος τους είναι να παρουσιάσουν τον εαυτό τους στον κόσμο με ελκυστικό τρόπο, που όμως δεν είναι αντιπροσωπευτικός τού πώς ακριβώς είναι». Οι ψυχοπαθείς είναι περιβόητοι για την ικανότητά τους να ασκούν την γοητεία τους ως προκάλυμμα για να κρύψουν τις επικίνδυνες, μανιακές προσωπικότητές τους.

Όπως ένα ψυχοπαθές πλάσμα, η ανώνυμη εταιρεία δεν μπορεί ούτε να κατανοεί ούτε να δρα στην βάση της ηθικής, ώστε να μην προκαλεί ζημιά σε άλλους. Τίποτα στη νομική της υπόσταση δεν θέτει όρια στις πράξεις της στο κυνήγι των εγωϊστικών της στόχων, έτσι είναι υποχρεωμένη να προκαλέσει ζημιές όταν τα κέρδη που προέρχονται από αυτές ξεπερνούν τα κόστη. Μόνο το πραγματικό ενδιαφέρον για τα ιδιοτελή της συμφέροντα και οι νόμοι της ιδιοκτησίας περιορίζουν τα ληστρικά της ένστικτα, και συχνά ούτε αυτά επαρκούν για να την εμποδίσουν από το να καταστρέφει ζωές, να βλάπτει κοινότητες και να θέτει σε κίνδυνο τον πλανήτη στο σύνολό του…

Σύνηθες φαινόμενο στον κόσμο των εταιρειών είναι οι επαναλαμβανόμενες σε τακτά διαστήματα ζημιές που προκαλούν σε άλλους (στους εργαζόμενους, στους καταναλωτές, στις κοινότητες, στο περιβάλλον) λόγω των ψυχοπαθητικών τους τάσεων.

Όπως οι ψυχοπαθείς, έτσι και οι εταιρείες συνηθίζουν να απομακρύνουν τα εμπόδια που βρίσκονται στον δρόμο τους. Οι κανόνες που περιορίζουν την ελευθερία τους στο να εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον είναι τέτοιου είδους εμπόδια, και οι εταιρείες έχουν καταφέρει, με αξιοσημείωτη επιτυχία, να τα απομακρύνουν με την βοήθεια των πολιτικών και με μεγάλες καμπάνιες σε θέματα δημοσίων σχέσεων.

Πρόκειται για μία συλλογική παράνοια.

Όμως, η ιστορία εξευτελίζει τους κυρίαρχους θεσμούς. Μεγάλες αυτοκρατορίες, η εκκλησία, η μοναρχία, τα κομμουνιστικά κόμματα στην Ανατολική Ευρώπη, όλα ανατράπηκαν, εξαφανίστηκαν ή αφομοιώθηκαν από νέες τάξεις πραγμάτων. Φαίνεται δύσκολο οι ανώνυμες εταιρείες να είναι ο πρώτος κυρίαρχος θεσμός που θα αντισταθεί στην ιστορία.

Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίση όλων των συστημάτων. Ο κόσμος που ξέραμε δεν υπάρχει πια. Πλησιάζουμε το σημείο της μεγάλης ανατροπής. Έχουμε μπροστά μας λιγότερο χρόνο από όσο νομίζαμε!

Θα μου πείτε, ωραία λοιπόν, είναι γεγονός ότι η κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί. Και τι κάνουμε εμείς; Το τι θα γίνει από εδώ και πέρα, το συζητάμε συνεχώς και θα έχουμε ευκαιρία να το συζητήσουμε πολλές φορές στο μέλλον… Αλλά, επειδή δεν θέλω να μείνουν οι αναγνώστες με την γεύση ενός αόριστου φόβου, θα κλείσω με ένα κείμενο από μια εναλλακτική ιστοσελίδα, που βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον. Είναι της Αμερικανίδας Carolyn Baker, ιστορικού και ψυχοθεραπεύτριας, που προβλέπει το τέλος του δυτικού κόσμου και μιλά για την διαχείριση του φόβου μπροστά σ’ αυτό το τρομακτικό γεγονός (το site της βρίσκεται στο http://carolynbaker.net). Λέει, λοιπόν:

«Το πρώτο βήμα, κατά την άποψή μου, είναι να σκεφθούμε καλά ποιες ενέργειές μας, στην προοπτική της κατάρρευσης του δυτικού πολιτισμού, είναι ρεαλιστικές και πραγματικά χρήσιμες. Πιστεύω ότι πρέπει να προσεγγίσουμε το θέμα σε δύο επίπεδα. Πρώτον, τι θα έχει επίδραση γενικά σε ολόκληρο τον κόσμο; Με την χρήση οικολογικών τσαντών για τα ψώνια, την αλλαγή των παληών λαμπτήρων πυρακτώσεως ή τα ψώνια από την λαϊκή αγορά θα προκαλέσουμε κανέναν αντίκτυπο στον μακρόκοσμο; Ειλικρινά, πιστεύω πως όχι, αν και τα παραπάνω μπορεί να διευκολύνουν την προσαρμογή μας σε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής και να κάνουν την μετάβαση σ’ αυτόν λιγότερο τραυματική. Αλλά, τότε, πρέπει να αναρωτηθούμε τι επιδιώκουμε. Προσπαθούμε να αποτρέψουμε μια κατάρρευση που είναι ήδη καθ’ οδόν; Προσπαθούμε να την κάνουμε να φανεί λιγότερο σοβαρή; Πιστεύουμε ότι ασκούμε κάποιον στοιχειώδη έλεγχο τώρα στην κατάρρευση που έχει δρομολογηθεί και ακολουθεί πλέον την δική της πορεία; Και εάν είναι, τελικά, αδύνατον να ελέγξει κανείς τις μακρο-επιπτώσεις της; Μήπως αυτό είναι ακόμα πιο τρομακτικό; Ας αφήσουμε, λοιπόν, για λίγο τον μακρόκοσμο και ας αντιμετωπίσουμε το θέμα πιο προσωπικά.

Ας πάμε στο δεύτερο επίπεδο, το προσωπικό και άμεσο περιβάλλον μας. Ποιος και τι αποτελεί τον προσωπικό μας κόσμο; Ποιον αγαπάμε και εμπιστευόμαστε και θέλουμε να μοιραστούμε την ζωή μας μαζί του; Ποιοι φόβοι έρχονται στο φως όταν σκεπτόμαστε όλα αυτά; Ο φόβος ότι δεν μπορούμε να τους μιλήσουμε για την επερχόμενη κατάρρευση; Ο φόβος ότι θα τους χάσουμε και ότι αυτοί θα χάσουν εμάς; Ο φόβος του αποχωρισμού από τους αγαπημένους μας; Ο φόβος ότι θα αναγκασθούμε να κάνουμε δραματικές αλλαγές, όπως μετεγκατάσταση αλλού, υποβιβασμό του επιπέδου διαβίωσης, χρεωκοπία, απώλεια της ασφάλισης, αλλαγή εργασίας ή απόλυση;

Εδώ αγγίζουμε το μεγάλο πρόβλημα: Ο φόβος των «μικρών θανάτων» ή των «μικρών απωλειών» ίσως να είναι ανάλογος του φόβου του «πραγματικού θανάτου» μας, της εξαφάνισής μας.

Όταν φθάνουμε σ’ αυτόν τον αρχέγονο και απόλυτο φόβο, πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο υπέρτατος σκοπός μας όταν αντιμετωπίζουμε, συζητάμε και προετοιμαζόμαστε για την κατάρρευση είναι μόνον η επιβίωσή μας ή είναι κάτι γενικότερο. Βλέπετε, αυτό είναι το σημείο που πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι μιλούν για «προετοιμασία εν όψει κατάρρευσης», δεν μπορούν να συζητήσουν. Είναι πολύ πιο εύκολο να μιλάμε για την αποθήκευση τροφίμων και νερού, ή για το πού κάποιος πρέπει να επενδύσει τα χρήματά του, ή πώς να αγοράσει κανείς πολύτιμα μέταλλα, ή τι δεξιότητες χρειάζεται για να μάθει να επιβιώνει. Αλλά είναι πολύ πιο επικίνδυνο και τρομακτικό να μιλήσουμε για συναισθηματική και πνευματική προετοιμασία εν όψει της κατάρρευσης. Όλες οι άλλες προετοιμασίες είναι σε πρακτικό επίπεδο, πώς να πάρουμε λογικές αποφάσεις βασιζόμενοι στις κατάλληλες πληροφορίες. Αλλά όταν αρχίζουμε να προετοιμάζουμε τις ψυχές μας για την κατάρρευση, βρισκόμαστε σε εντελώς διαφορετική διάσταση, στην πιο τρομακτική αλλά και την περισσότερο ελπιδοφόρα»...

Η σημερινή κρίση είναι δομική και δεν φταίνε μόνο κάποιοι «κακοί» νεοφιλελεύθεροι όπως προσπαθούν να μας πουν οι ρεφορμιστές της «άλλης παγκοσμιοποίησης» και οι «left-gate keepers» της ευρωπαϊκής και αμερικανικής λάϊτ αριστεράς.

Ο σύγχρονος καπιταλισμός δεν προάγει άλλο την ευημερία των ανθρώπων και προκαλεί μια αγχωτική και εξαιρετικά δυσάρεστη κοινωνική πραγματικότητα. Οι άνθρωποι είναι όλο και πιο ανικανοποίητοι και αναζητούν κάτι με περισσότερο νόημα.

Η ινδική μυθολογία μιλά για τις ανθρώπινες εποχές, τις «Γιούγκας». Οι ενδείξεις είναι τέτοιες που θα μπορούσαμε να πούμε ότι η σημερινή εποχή είναι η Κάλι Γιούγκα –η εποχή όπου δεν υπάρχει ουσιαστικά ηθική και αξίες.

Όταν έρχεται η επιστήμη και δημιουργεί μεταλλαγμένα τρόφιμα και οργανισμούς-υβρίδια για να «αντιμετωπίσουμε την επερχόμενη κρίση στην τροφή» και όπλα-ελέγχου που μπορούν να «ψήσουν» κυριολεκτικά το ανθρώπινο μυαλό, είναι δύσκολο να δούμε ίχνος ηθικής και μέσα στην επιστήμη.

Η αδήριτη άνοδος, πάντως, του παγκόσμιου αντι-καπιταλισμού είναι ισχυρότερη απ’ ό,τι μπορεί να φαίνεται σήμερα και θα ενταθεί ακόμα περισσότερο.

Ο κόσμος του μέλλοντος εξαρτάται από εκείνο που ο καθένας μας επιλέγει να κάνει σήμερα. Σε περιόδους τέτοιες, δύσκολες, αναδύεται πάντα και το κακό μα και το καλύτερο πρόσωπο των ανθρώπων. Στο τελευταίο εναποθέτουμε πολλές ελπίδες μας για να βγούμε από αυτή την κρίση καλύτεροι ως άνθρωποι.

Όταν έρθει η ώρα, θα φανεί το άλλο μονοπάτι που οδηγεί στην γέφυρα πάνω από το χάος που κατασκευάζουν. Στην μάχη αυτή και στο πέρασμα που ακολουθεί, οδηγούμαστε προς τα εμπρός από την ελπίδα, μια βασική ελπίδα, ότι ένας άλλος, αρμονικός και δίκαιος κόσμος είναι δυνατός και μπορούμε να τον δημιουργήσουμε.

Καπιταλιστές, σιωνιστές, βασανιστές, χρηματιστές, τραπεζίτες, τοκογλύφοι, υπηρεσίες πληροφοριών που σπέρνουν την διχόνοια, παγκόσμια μαφία, οι συνωμότες των μυστικών εταιρειών, οι μιλιταριστές του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος ΔΕΝ θα νικήσουν.

Αγωνίζονται κατά της ίδιας της φύσης της ανθρωπότητας. Και εμείς αγωνιζόμαστε για την ανώτερη συνείδηση της ανθρώπινης φυλής, για την επικράτηση των φυσικών νόμων, για το κοινό καλό!