Αντίο Ντάριο Φο...

«Εφυγε» ο συγγραφέας του «Δεν Πληρώνω! Δεν Πληρώνω!»

Η Ιταλία, όλος ο προοδευτικός κόσμος σε κάθε γωνιά του πλανήτη, πενθούν για τον χαμό του θεατρικού συγγραφέα, λογοτέχνη, σκηνοθέτη, ηθοποιού, βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997, Ντάριο Φο, σε ηλικία 90 ετών.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο Σάκο του Μιλάνου, λόγω σοβαρών πνευμονικών προβλημάτων.

Πρόκειται, όπως γράφει ο ιταλικός τύπος και αναμεταδίδει το ΑΠΕ, για έναν από τους πληρέστερους καλλιτέχνες της εποχής μας, ο οποίος είχε ασχοληθεί με επιτυχία και με την λογοτεχνία και την σκηνογραφία, ενώ ήταν και θιασάρχης.

Σε όλη του σχεδόν την καλλιτεχνική σταδιοδρομία, είχε στο πλευρό του τη σύζυγό του και ηθοποιό Φράνκα Ράμε.

Αντισυμβατικός, με μοναδικό ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό, ο Ντάριο Φο είχε αναπτύξει και εντονότατη πολιτική δράση: στην δεκαετία του ’70 είχε στηρίξει, μεταξύ, των άλλων, τον αγώνα των Ελλήνων αντιστασιακών κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Το 1969 είχε υπερασπισθεί τον Ιταλό αναρχικό Tζουσέπε Πινέλλι, ο οποίος είχε κατηγορηθεί αδίκως για θανατηφόρα βομβιστική έκρηξη στο Μιλάνο. Ο Πινέλι έπεσε από παράθυρο της αστυνομικής διεύθυνσης του Μιλάνου κατά την διάρκεια της ανάκρισής του και μεγάλο μέρος της ιταλικής κοινής γνώμης, αλλά και τον διανοουμένων, υποστήριξε με έμφαση ότι ο θάνατός του δεν οφειλόταν σε αυτοκτονία. Ο Φο, για την όλη αυτή ιστορία αποφάσισε να γράψει το έργο-καταγγελία «ο Τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού».

Στις αμέτρητες συνεργασίες του Ντάριο Φο, πρέπει να θυμίσουμε και εκείνη με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολο Κουν, που πρώτο ανέβασε στην Ελλάδα το έργο «Ισαβέλα τρεις καραβέλλες και ένας παραμυθάς», την περίοδο 1974-1975. Λόγω της αυτόνομης, ελεύθερης και ασυμβίβαστης σκέψης του, ο Ιταλός νομπελίστας είχε αναγκαστεί να διακόψει, για σειρά ετών, και την συνεργασία του και με την δημόσια τηλεόραση Rai.

Η γνωριμία με την Φράνκα Ράμε

Το 1951 ο Φο γνώρισε τη Φράνκα Ράμε, γόνο θεατρικής οικογένειας, κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους στην παραγωγή της επιθεώρησης "Εφτά ημέρες στο Μιλάνο". Μετά από λίγο καιρό, αρραβωνιάστηκαν.

Το 1953 γράφει και σκηνοθετεί το σατιρικό έργο Δάχτυλο στο μάτι (Il dito nell'occhio). Μετά από αρχική επιτυχία, η κυβέρνηση και η εκκλησία αντιδρούν και εν συνεχεία η θεατρική ομάδα με δυσκολία έβρισκε θέατρο όπου μπορούσε να παίξει. Παρ' όλα αυτά, το έργο έτυχε θερμής υποδοχής απ' το κοινό.

Το 1955 ο Φο και η Ράμε δούλεψαν σε κινηματογραφικές παραγωγές στη Ρώμη. Ο Φο έγινε σεναριογράφος και δούλεψε σε πολλές παραγωγές, συμπεριλαμβανομένων και μερικών του Ντίνο ντε Λαουρέντις.

Ο δρόμος προς την κορυφή

Το 1960 ο Φο και η Ράμε κέρδισαν την εθνική αναγνώριση με το "Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ" στο θέατρο Οντεόν του Μιλάνο και ακολούθησαν και άλλες επιτυχίες. Το 1961 τα θεατρικά έργα του αρχίζουν να παίζονται σε Σουηδία και Πολωνία.

Το 1962 το έργο τους για τον Χριστόφορο Κολόμβο ενοχλεί ακροδεξιές ομάδες και προκαλεί βίαιες επιθέσεις. Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα τούς προμηθεύει σωματοφύλακες.

Το "La Signora e da buttare" (1967) είχε σχόλια για τον πόλεμο του Βιετνάμ, τον Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ και τη δολοφονία του Κένεντι. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ το θεώρησε ασέβεια προς τον πρόεδρο Τζόνσον, και ο Φο δεν μπορούσε να βγάλει αμερικανική βίζα για πολλά χρόνια μετά. Το 1968 ο Φο και η Ράμε ιδρύουν την θεατρική κολλεκτίβα Νέα Σκηνή (Associazione Nuova Scena) με κινούμενες σκηνές θεάτρου και μετατρέπουν ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο σε θέατρο.

Τον Οκτώβριο του 1968 έκαναν περιοδεία με το τελευταίο έργο του Φο Grande pantomime con bandiere e pupazzi piccolo I medi (Μεγάλη Παντομίμα με Σημαίες και Μικρές και Μεσαίες Μαριονέτες), αρχίζοντας από την Τσεζένα. Το έργο, που διαθέτει μάσκες αντί για χαρακτήρες – που αντιπροσωπεύουν το Κεφάλαιο, τη Βιομηχανική Συνομοσπονδία, τη Μεγαλοοικονομία, την Εκκλησία, το Λαό, Επαναστάτες και Αγρότες, ανάμεσά τους μια γιγαντιαία μαριονέτα, που αντιπροσωπεύει το φασισμό, που γεννά τους εκπροσώπους της Εκκλησίας, της μοναρχίας του Στρατού και της Βιομηχανίας.

Το 1973 η ομάδα μετακομίζει στο Σινεμά Ροσίνι στο Μιλάνο. Όταν ο Φο άσκησε κριτική στην αστυνομία σε ένα από τα έργα του, ακολούθησαν αστυνομικές επιδρομές και η λογοκρισία αυξήθηκε. Στις 8 Μαρτίου, μια νεοφασιστική ομάδα απήγαγε τη Φράνκα Ράμε, βασανίζοντάς την και βιάζοντας την. Η Ράμε επέστρεψε στη σκηνή μετά από δύο μήνες με νέους αντιφασιστικούς μονολόγους.

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Το 1997 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του, καθώς παρουσιαζόταν ως μια εξέχουσα περίπτωση επικού ηθοποιού κατά το μπρεχτικό πρότυπο.

Ο Ντάριο Φο γονιμοποίησε τις μεγάλες θεατρικές παραδόσεις από τους λαϊκούς αφηγητές, την Κομέντια ντελ Αρτε, τους κλόουν, μίμους και καμπαρετίστες ως την αγκίτ-προπ και τα κριτικά, μορφοπλαστικά εγχειρήματα πρωτοπόρων του 20ού αιώνα όπως ο Μαγιακόφσκι.

Η απονομή του Νόμπελ σ' έναν τέτοιο καλλιτέχνη θεωρήθηκε μια πολιτική χειρονομία που επιβεβαιώνει την αναγνώριση ενός θεάτρου προσανατολισμένου στη χειρονομιακή έκφραση του πολιτικού.

Η Ιταλία πενθεί για τον θάνατο του πληρέστερου καλλιτέχνη της εποχής μας

Η Ιταλία πενθεί σήμερα για τον θάνατο του διεθνούς φήμης σκηνοθέτη, ηθοποιού και λογοτέχνη Ντάριο Φο. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο Σάκο του Μιλάνου, λόγω σοβαρών πνευμονικών προβλημάτων.

Πρόκειται, όπως γράφει ο ιταλικός τύπος, για έναν από τους πληρέστερους καλλιτέχνες της εποχής μας, ο οποίος είχε ασχοληθεί με επιτυχία και με την λογοτεχνία και την σκηνογραφία, ενώ ήταν και θιασάρχης.

Ρέντσι: Η Ιταλία χάνει έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές του θεάτρου

Αμέσως μετά την ανακοίνωση της είδησης του θανάτου του, ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι θέλησε να τονίσει σε δήλωσή του: "Με τον Ντάριο Φο η Ιταλία χάνει έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές του θεάτρου, του πολιτισμού, της κοινωνικής ζωής της. Η σάτιρά του, η έρευνα και η διαρκής εργασία του επί σκηνής, η πολύπλευρη καλλιτεχνική του δραστηριότητα αποτελούν την μεγάλη παρακαταθήκη ενός μεγάλου Ιταλού, προς όλο τον κόσμο".

Το Θέατρο Άλφα έκανε γνωστό τον Ντάριο Φο στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα αγαπήσαμε τον Ντάριο Φο από το Θέατρο Άλφα και το θεατρικό ζευγάρι Ληναίος-Φωτίου. Με τα έργα “Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω” και “Τυχαίο Ατύχημα” που ανέβασαν έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό ο μεγαλοφυής Ιταλός συγγραφέας (3.000 παραστάσεις).

Με την έναρξη του αντι-Μνημονιακού κινήματος ανέβηκε ξανά το “Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω” από τον Θίασο Ληναίου-Φωτίου, το 2010. Έπαιζαν οι Στέφανος Ληναίος, Έλλη Φωτίου, Τρύφων Παπουτσής, Θοδωρής Προκοπίου, Μαρία Βλάχου και Θανάσης Μπριάνας.

Το 2011 έγινε η μεγάλη παράσταση του έργου στο Ηρώδειο.

Στις παραστάσεις αυτές κοινός παρονομαστής είναι η καυστική αντιεξουσιαστική σάτιρα με έντονο κοινωνικο-πολιτικό σχόλιο, μέσα από ιδιαίτερα εύστοχα συγγραφικά ευρήματα.

Στα έργα του Ντάριο Φο, ο θεατής προβληματίζεται και καλείται να πάρει την τύχη την δική του και των συμπολιτών του στα χέρια του. Όπως στον “Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού”, όπου καλείται να αποφασίσει για το τέλος του έργου και να γίνει συνυπεύθυνος της “εξουσίας” που θα ασκηθεί.

Από την παράσταση του "Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω", τον Οκτώβριο του 2013, όπου πρωταγωνιστούσαν εκτός από τον Στέφανο Ληναίο και την Έλλη Φωτίου, ο Χρήστος Κελαντώνης, ο Θοδωρής Προκοπίου, η Κατερίνα Ζαχαριουδάκη και ο Θανάσης Μπριάνας.

Νόαμ Τσόμσκι – Ντάριο Φο: Η πραγματική εξουσία…

Νόαμ Τσόμσκι: «Η μάχη για την κατάληψη της εξουσίας, στις μικρές χώρες, δεν γίνεται, ανάμεσα στα κόμματα. Γίνεται, αιώνες τώρα, ανάμεσα στα μεγάλα οικονομικά συγκροτήματα που θέλουν να συνεχίσουν να κυβερνούν και τις κυβερνήσεις που προσπαθούν να κυβερνούν».

Ντάριο Φο: «Πρέπει να ανακαλύψουμε την πραγματική διάσταση της εξουσίας. Το αληθινό της πρόσωπο. Να εξαντλούμε όλες μας τις δυνάμεις όχι μόνο για να αποδείξουμε τις κακές πλευρές της εξουσίας αλλά, ταυτόχρονα, να παρουσιάζουμε κι ένα διαφορετικό όραμα ανεξαρτησίας, σε όλα τα επίπεδα.

Όραμα με βάση αυτό που πρέπει, σταδιακά, να γίνει κι όχι αυτό που θα θέλαμε να γίνει. Πολιτικό, Πολιτιστικό και Οικονομικό. Να ξεκαθαρίσουμε ποιός είναι το θύμα και ποιός ο θύτης. Αυτό που είναι κι όχι αυτό που φαίνεται. Και με την προυπόθεση να πειστεί ο κόσμος κι όχι απλώς να τ’ ακούσει και ν’ αποκοιμηθεί.

Και έπειτα να δούμε τι σημαίνει επανάσταση κατά της οποιασδήποτε εξουσίας. Και πώς μπορεί να γίνει. Και από ποιούς θα γίνει. Κι ίσως χρειαστούν μέρες, μήνες, χρόνια για να γίνει.

Διαφορετικά θα έχουμε για άλλη μια φορά μια ιλαροτραγική απογοήτευση. Ένα ακόμη πισωγύρισμα.

[Πηγές: Το Περιοδικό, News247, 13/10/2016]