Η μάχη της Ανθρωπότητας για τον Γαλάζιο Χρυσό

Η μάχη της Ανθρωπότητας για τον Γαλάζιο Χρυσό

Του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*

Το νερό είναι ένα από τα πολυτιμότερα στοιχεία της ζωής και αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος του πλανήτη, ένα δυναμικό κομμάτι της δημιουργίας και της φύσης για δισεκατομμύρια χρόνια.

Αυτό που κάνει τη Γη μας τόσο όμορφη και μοναδική στον χώρο του διαστήματος (Γαλάζιο Πλανήτη) είναι οι μεγάλες εκτάσεις των ωκεανών με το άφθονο γαλάζιο νερό και τα ηλιόλουστα σύννεφα από πάνω του. Πραγματικά, δεν μπορούμε να συλλάβουμε την ζωή όπως την ξέρουμε χωρίς το νερό.

Η πρωταρχική σημασία του νερού για τη ζωή αλλά και την εξέλιξη του πολιτισμού -ύδρευση, υγιεινή κλπ- καταγράφεται στην τέχνη, τη λογοτεχνία και την θρησκεία όλων των πολιτισμών. Το «Άριστον μεν Ύδωρ» κατά τον Πίνδαρο, το «αίμα» της γήϊνης ζωής, σύμφωνα με τον Εμπεδοκλή και τον Αριστοτέλη, το «νεαρόν ύδωρ» των Βυζαντινών - απ' όπου με παραφθορά βγήκε το «νερό» - έχει προσφέρει άφθονο υλικό τόσο στους αρχαίους μυθολογικούς κύκλους όσο και στις σύγχρονες λαϊκές αφηγήσεις και λογοποιΐες.

Η αρχαία υδρολογία είναι ιστορικά η πρώτη τεχνολογική εφαρμογή με στόχο την βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. 

Στην Αρχαία Ελλάδα τα δημόσια έργα ήταν μία από τις μεγαλύτερες προτεραιότητες. Το νερό χρησιμοποιείτο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους στην ελληνική κοινωνία, βελτιώνοντας τον τρόπο ζωής και την οικονομία.  Το σύστημα σχεδιασμού των δημόσιων έργων επινοήθηκε από τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο, και λειτούργησε τόσο κατά την Ελληνιστική, την Ρωμαϊκή όσο και την Βυζαντινή περίοδο. Πολλοί Έλληνες σοφοί και μηχανικοί όπως ο Αρχιμήδης, ο Ήρων και ο Ευπαλίνος ανακάλυψαν νέους τρόπους μεταφοράς του νερού για οικονομικότερη χρήση στις αρχαίες ελληνικές πόλεις. Τον 6^ο π.Χ. αιώνα, ο μηχανικός Ευπαλίνος από τα Μέγαρα κατασκεύασε το περίφημο όρυγμα της Σάμου, που είχε μέγεθος πάνω από 900 μέτρα. Ξεκίνησε από τις δύο απέναντι άκρες για να συναντηθεί στην μέση.

Η συνεισφορά της Ρώμης στην τεχνολογία της μεταφοράς του νερού είναι πολύ γνωστή. 

Τα υδραγωγεία ήταν μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων επιτευγμάτων της Ρωμαϊκής εφαρμοσμένης μηχανικής. Δεν προμήθευαν μόνο με νερό τις πόλεις, αλλά το μετέφεραν επίσης στις περιοχές των μεταλλείων.

 Από την επιστημονική επανάσταση και μετά, και ιδίως την βιομηχανική, αρχίζει στον δυτικό κόσμο η εντατικοποίηση των χρήσεων του νερού και η παράλληλη τεχνική εξέλιξη. Στον υπόλοιπο κόσμο σημαντικές εφαρμογές έχουμε τόσο στον κινεζικό πολιτισμό όσο και στον Ισλαμικό χώρο.

«Ακόμα και η βροχή». Κινηματογραφική ταινία για τον αγώνα κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού του λαού της Cochabamba. Σύμφωνα με το συμβόλαιο που είχε υπογράψει με τις πολυεθνικές, η κυβέρνηση απαγόρευσε στους κατοίκους να μαζεύουν το νερό της βροχής, επιβάλλοντας πρόστιμα και, αν δεν πλήρωνες τον λογαριασμό, η εταιρεία έκανε κατάσχεση στο σπίτι σου. Τότε, με το σύνθημα «Το νερό είναι δικό μας», ο λαός ξεσηκώθηκε και βγήκε στους δρόμους.

Η διαχείριση του νερού είναι όπως και η δημοκρατία που αρχίζουμε να την σκεφτόμαστε όποτε την χάνουμε.

Σύμφωνα με τα πολλά ιστορικά παραδείγματα (A Brief History of Water and Health from Ancient Civilizations to Modern Times, http://www.iwawaterwiki.org/xwiki/bin/view/Articles/) που έχουν μελετηθεί από όλες τις ηπείρους, αποδεικνύεται ότι «το επίπεδο της ύδρευσης και της αποχέτευσης δεν συνδέεται κατ' ανάγκην με τον χρόνο και τον τόπο όσο και με την ικανότητα της κοινωνίας να αναλάβει την ευθύνη» για την οργάνωση των δημοκρατικών θεσμών.

Σε όλη την ιστορία, τα προβλήματα φαίνεται να επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στους ίδιους ανθρώπους - τους φτωχούς, και μάλιστα στους φτωχότερους των φτωχών. Υποφέρουν από κακές συνθήκες υγιεινής, έλλειψη νερού καλής ποιότητας, που συνοδεύονται σχεδόν πάντα από έλλειψη χρηστής διακυβέρνησης και βασικής δημοκρατίας.

Στις ανεπτυγμένες χώρες το νερό μπορεί να θεωρείται σαν κάτι το δεδομένο αφού αρκεί να ανοίξει κανείς τη βρύση του για να έχει καθαρό πόσιμο νερό, αλλά στις άλλες χώρες, κάθε μέρα, περισσότερα από 30.000 παιδιά πεθαίνουν πριν φθάσουν τα πέντε τους χρόνια, ένα στα πέντε άτομα στον κόσμο δεν έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, και ένα στα δύο δεν έχει ασφαλή υγιεινή.

Μια πλημμύρα αναφορών προειδοποιούν για επικείμενη παγκόσμια κρίση στο θέμα του νερού. Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) έχει αναφέρει ότι 200 επιστήμονες σε 50 χώρες πιστεύουν ότι οι ελλείψεις στο νερό θα αποτελέσουν το ένα από τα δύο περισσότερο ανησυχητικά προβλήματα για την νέα χιλιετία. Τώρα, χρησιμοποιούμε περίπου το 70% του διαθέσιμου νερού στην γεωργία. Αλλά το Παγκόσμιο Συμβούλιο Νερού πιστεύει ότι μέχρι το 2020 θα χρειαζόμαστε 17% περισσότερο νερό για να μπορούμε να θρέψουμε τον κόσμο. Συνεπώς αν συνεχίσουμε όπως σήμερα, θα πηγαίνουν για ύπνο πεινασμένοι και διψασμένοι κάθε βράδυ εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι απ΄ό,τι τώρα.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις το 2025, οπότε ο πληθυσμός της γης θα πλησιάζει ή και θα έχει υπερβεί τα 10 δισεκατομμύρια, ένας στους τρεις κατοίκους της γης, δηλαδή περίπου 3,5 δισ. άνθρωποι σε 52 χώρες της γης, είτε θα ζουν σε καθεστώς λειψυδρίας, είτε θα κινδυνεύουν άμεσα από αυτήν.

Τα νερό είναι απαραίτητο για τις ζωές κάθε εμβίου όντος στον πλανήτη και η βιομηχανία της ιδιωτικοποίησης του νερού, που το γνωρίζει αυτό, θέλει να επωφεληθεί από την εξάρτησή μας από το νερό και από την οικονομική αδυναμία των χωρών μας.

Σε όλες τις ηπείρους και τις χώρες τα κοράκια της Νέας Τάξης τρομοκρατούν τις κυβερνήσεις και τις κοινότητες για να τους παραχωρήσουν τον έλεγχο των υδάτων τους. 

Στο Παγκόσμιο Φόρουμ Νερού (WorldWater Forum - WWF) το 2000, η Nestlé άσκησε επιτυχημένα πίεση ώστε να μην ανακηρυχθεί η πρόσβαση στο νερό παγκόσμιο ανθρώπινο δικαίωμα – βάζοντας στο στόχαστρο τους τοπικούς υδάτινους πόρους μέσω πολυεθνικών εταιρειών που επιδιώκουν τον έλεγχό τους.

Όλα αυτά μεταφράζονται σε κέρδη δισεκατομμυρίων δολλαρίων. Για μας, σημαίνει να πληρώνουμε μέχρι και 2.000 φορές παραπάνω για να πίνουμε εμφιαλωμένο νερό. Το ασφαλές νερό μετατρέπεται σταδιακά σε προνόμιο μόνο των πλουσίων. Ας σκεφτούμε μόνο το πώς φτάσαμε στην Ελλάδα, του καθαρού νερού, να καταναλώνουμε όλοι εμφιαλωμένο νερό...

Αφού το νερό, συνεπώς, χαρακτηρίστηκε ως «ανάγκη», το καρτέλ μπόρεσε να ιδιωτικοποιήσει αυτή την πηγή ζωής ως «εμπόρευμα», υποβάλλοντάς το στους νόμους της καπιταλιστικής αγοράς και της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.

Από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους στα διεθνή χρηματιστήρια είναι οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες του νερού με πρωταγωνιστές την Nestlé και την Coca Cola στον τομέα της εμφιάλωσης, και την Vivendi International και την Suez, που θεωρούνται το αντίστοιχο της General Motors και της Ford, στον τομέα της ύδρευσης.

Ο νυν πρόεδρος και πρώην CEO της Nestlé, Peter Brabeck-Letmathe, δήλωσε πανηγυρικά ότι «η πρόσβαση στο νερό δεν θα πρέπει να είναι δημόσιο δικαίωμα», εξαπολύοντας ομάδες τακτικών υδρογεωλόγων στο κυνήγι της επόμενης μεγάλης, προσοδοφόρου υδάτινης πηγής. Οι νεοφιλελεύθερες δυνάμεις των «αγορών» σκοπεύουν να μετατρέψουν το νερό σε κάτι όπως το πετρέλαιο. Να γίνει ένα εμπόρευμα που θα συναλλάσσεται στην παγκόσμια αγορά. Όμως αυτό είναι αδύνατον να συμβεί γιατί το νερό είναι η ίδια η ζωή και οφείλει να το προστατεύσει η ίδια η κοινωνία. Γι’ αυτό το ζήτημα του νερού αποτελεί ήδη πεδίο πολιτικών συγκρούσεων σε μία σειρά χωρών.

Με έναν μετα-αποικιακό τρόπο, πολυεθνικές εταιρείες που εκμεταλλεύονται τα παγκόσμια αποθέματα του νερού ασκούν την επιχειρηματική τους δύναμη για να εκμεταλλευθούν και να στραγγίξουν τις πηγές των υδάτων παγκοσμίως από περιοχές της Βόρειας Αμερικής, όπως το Μέϊν και το Οντάριο, μέχρι αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Αιθιοπία, το Πακιστάν και η Νιγηρία.

Το αμερικανικό Κογκρέσσο ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία την άνοιξη του 2014 τον νόμο Water Resources Reform and Development Act of 2014 (WRRDA) –Βουλή των Αντιπροσώπων (412-4) και Γερουσία (91-7)-, τον οποίο στις 10 Ιουνίου υπέγραψε ο πρόεδρος Ομπάμα.

Ο WRRDA είναι ουσιαστικά ένας νόμος-πανδέκτης με πολλές συνιστώσες. Μία από τις συνιστώσες αυτές αφορά τις υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης και είναι η Water Infrastructure Finance and Innovation Act (WiFiA), η οποία, σύμφωνα με τους εισηγητές της, είναι «μια νέα πρωτοβουλία που βοηθά τις περιοχές που έχουν ανάγκη δανεισμού για τον έλεγχο των πλημμυρών ή για υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης να εξασφαλίσουν τα δάνεια αυτά από έναν χρηματοδοτικό μηχανισμό». (Δηλαδή να εξαρτηθούν από τις «αγορές»).

Η εμπειρία από τις ΗΠΑ, που είναι και η μεγαλύτερη, δείχνει πως δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να προσφέρει πραγματικά καλύτερη και πιο αποτελεσματική εξυπηρέτηση από τον δημόσιο τομέα.

Τόσο οι ιδιωτικές εταιρείες όσο και οι δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας δανείζονται χρήματα και καλύπτουν τις δαπάνες τους αυξάνοντας τις τιμές...

Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια θέλουν να κλέβουν το νερό μας.... και να μας δίνουν να τρώμε γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα που μας δολοφονούν σιγά-σιγά. Αυτό συνεισφέρει στις συνθήκες παγκόσμιας κρίσης του νερού που προκαλούν απόβλητα και ρύπανση.

Στα μέσα της δεκαετίας του '90, η κυβέρνηση της Βολιβίας, κάτω από την πίεση της παγκόσμιας Τράπεζας, αποφάσισε να ιδιωτικοποιήσει την παροχή του νερού στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, την Κοτσαμπάμπα (Cochabamba). Η ύδρευση της Cochabamba ανατέθηκε σε μια θυγατρική της γιγαντιαίας αμερικανικής εταιρείας Bechtel, η οποία και διπλασίασε αμέσως την τιμή του νερού. Σημειωτέον ότι η Bechtel αργότερα κέρδισε πολλά εκατομμύρια δολλάρια σαν κοντράκτορας στον πόλεμο και την κατοχή του Ιράκ όπου, αμέσως μετά την εισβολή, ιδιωτικοποιήθηκε το νερό του Ιράκ, το οποίο, συγκριτικά με τα νερά της περιοχής, είναι το καλύτερο. Το αποτέλεσμα στην Cochabamba, μετά την άνοδο της τιμής του νερού, που το έκανε πλέον δυσβάστακτη πολυτέλεια, ήταν να συγκροτηθεί ένα ευρύ κίνημα με το όνομα Συμμαχία για την Υπεράσπιση του Νερού και της Ζωής, το οποίο κήρυξε γενική απεργία και συγκρούσθηκε βίαια με την αστυνομία. Αφού η σύγκρουση έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, ενώ υπήρξαν και νεκροί, η πολυεθνική εταιρεία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την τοπική ύδρευση, ζητώντας μεγάλη αποζημίωση από την βολιβιανή κυβέρνηση. Τελικά, υπό το βάρος της συνεχούς λαϊκής αντίστασης, η Bechtel ακύρωσε το συμβόλαιο και ανακοίνωσε ότι αποσύρεται.

Η Ινδή ακτιβίστρια Vadana Shiva αποκαλεί το ιδιωτικοποιημένο νερό «οικολογική τρομοκρατία» ...που καταστρέφει την γη και γιγαντώνει τις ανισότητες, όπως ευφυώς σημειώνει.

 Είναι ένας δρόμος προς την οικολογική και κοινωνική καταστροφή με εμπορικές αιτίες αλλά καμμία λύση από τις αγορές.

*Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Τρίτο Μάτι, τ.226, Δεκέμβριος 2014